Lớp Phật Pháp Buddhadhamma
Giáo trình TƯƠNG ƯNG BỘ – SAṂYUTTANIKĀYA
Bài học ngày 28.5.2021
TU CŨNG NÊN ĐÚNG CHỖ
Kinh Chế Ngự Tâm (Manonivāraṇasuttaṃ)
CHƯƠNG I. TƯƠNG ƯNG CHƯ THIÊN, PHẨM KIẾM
Chúng sanh ở đời thường tin ở những giá trị tuyệt đối. Nhất là trong lý tưởng tu hành hay tín ngưỡng. Phật Pháp dạy tinh thần thực dụng. Chiếc bè là phương tiện qua sông nhưng nếu đã lên bờ còn muốn giữ lại hay mang theo thì không phải là cách suy nghĩ hợp lý. Chế ngự tâm ý là chuyện rất nên nhưng chỉ đối với tâm mê, ý loạn. Với tâm hiền thiện, thanh tịnh thì không cần thái độ áp đảo, điều phục.
Sāvatthinidānaṃ . Ekamantaṃ ṭhitā kho sā devatā bhagavato santike imaṃ gāthaṃ abhāsi :
... Nhân duyên ở (Sāvatthī ), Ðứng một bên, vị Thiên ấy nói lên bài kệ này trước mặt Thế Tôn:
(Vị Thiên)
''Yato yato mano nivāraye,
Chỗ nào ý chế ngự,
Na dukkhameti naṃ tato tato.
Chỗ ấy đau khổ tận.
Sa sabbato mano nivāraye,
Ý chế ngự hoàn toàn,
Sa sabbato dukkhā pamuccati..
Thoát đau khổ hoàn toàn.
Hiệu đính
Ở đâu ý chế ngự,
Ở đấy khổ không còn.
Chế ngự ý hoàn hoàn,
Vượt thoát tất cả khổ.
(Thế Tôn):
''Na sabbato mano nivāraye,
Không nên chế ngự ý,
Hoàn toàn về mọi mặt,
Na mano saṃyatattamāgataṃ.
Chớ có chế ngự ý,
Nếu tự chủ đạt được.
Yato yato ca pāpakaṃ,
Chỗ nào ác pháp khởi,
Tato tato mano nivārayeti..
Chỗ ấy chế ngự ý.
Bản hiệu đính:
Không cần luôn nhiếp tâm,
Khi ý đã thuần tịnh.
Ở đâu ác pháp sanh,
Ở đấy cần nhiếp ý.
Mano: tâm, ý
Nivāraye: điều phục, chế ngự
Na dukkhameti: khổ không đến, không sanh khổ
Pamuccati: khai phóng, vượt thoát
saṃyatattamāgata: đã đến mức độ tự chủ, đã thuần hoá
pāpaka: ác pháp, tội lỗi
Theo Sớ giải thì vị thiên có quan niệm là cần luôn chế ngự tâm ý cho dù thiện hay bất thiện, tâm hiệp thế hay siêu thế. Hậu Sớ Giải còn nói thêm là quan niệm của vị thiên là còn tâm thức là còn đau khổ. Không tâm thức thì không còn khổ. Đức Phật đáp rằng nên phân biệt nội tâm cần chế ngự và nội tâm đã tu tập viên mãn. Trong lời dạy của Đức Phật thì chỉ nên tự chế đối với nột tâm còn phiền não.
Dịch giả: Hoà Thượng Thích Minh Châu
Biên soạn Giáo trình: Tỳ kheo Giác Đẳng
-ooOoo-
4. Manonivāraṇasuttaṃ [Mūla]
24. ''Yato yato mano nivāraye,
Na dukkhameti naṃ tato tato.
Sa sabbato mano nivāraye,
Sa sabbato dukkhā pamuccati..
''Na sabbato mano nivāraye,
Na mano saṃyatattamāgataṃ.
Yato yato ca pāpakaṃ,
Tato tato mano nivārayeti..
4. Manonivāraṇasuttavaṇṇanā [Aṭṭhakathā]
24. Catutthe yato yatoti pāpato vā kalyāṇato vā. Ayaṃ kira devatā ‘‘yaṃkiñci kusalādibhedaṃ lokiyaṃ vā lokuttaraṃ vā mano, taṃ nivāretabbameva, na uppādetabba’’nti evaṃladdhikā. Sa sabbatoti so sabbato. Atha bhagavā – ‘‘ayaṃ devatā aniyyānikakathaṃ katheti, mano nāma nivāretabbampi atthi bhāvetabbampi, vibhajitvā namassā dassessāmī’’ti cintetvā dutiyagāthaṃ āha. Tattha na mano saṃyatattamāgatanti, yaṃ vuttaṃ ‘‘na sabbato mano nivāraye’’ti, kataraṃ taṃ mano, yaṃ taṃ sabbato na nivāretabbanti ce. Mano saṃyatattaṃ āgataṃ, yaṃ mano yattha saṃyatabhāvaṃ āgataṃ, ‘‘dānaṃ dassāmi, sīlaṃ rakkhissāmī’’tiādinā nayena uppannaṃ, etaṃ mano na nivāretabbaṃ, aññadatthu brūhetabbaṃ vaḍḍhetabbaṃ. Yato yato ca pāpakanti yato yato akusalaṃ uppajjati, tato tato ca taṃ nivāretabbanti. Catutthaṃ.
