Lớp Phật Pháp Buddhadhamma
Môn học: TƯƠNG ƯNG BỘ – SAṂYUTTANIKĀYA
Bài học ngày 11.9.2021
TƯỚNG VÀ TÁNH
Kinh Cỗ Xe (Rathasuttaṃ)
(CHƯƠNG I. TƯƠNG ƯNG CHƯ THIÊN, PHẨM ĐOẠN) (S.i,41)
Đa số sự nhận biết của tri giác đến từ tướng hơn là tánh. Tánh và tướng luôn luôn có sự liên quan mật thiết. Vấn đề là biết cái gì là biểu tướng thật sự của thực tánh. Người ta nói “chiếc áo không làm nên thầy tu nhưng thầy tu cần chiếc áo tu”. Cũng phải cẩn thận vì đôi khi chuyện “xem mặt mà bắt hình dong” dễ tạo nên ngộ nhận. Dù sao thì có rất nhiều trường hợp vì khéo nhận ra biểu tướng của cái gì đó khiến chúng ta thấy được bản chất đằng sau đó như trong Trường Bộ kể về vua chuyển luân nhìn thấy sợi tóc bạc thì biết là lúc phải thay đổi cuộc sống vì già chết. Sự đọc hiểu đó được gọi là “đại nhân giác”.
[Vị Thiên]
‘‘Kiṃsu rathassa paññāṇaṃ, kiṃsu paññāṇamaggino;
Kiṃsu raṭṭhassa paññāṇaṃ, kiṃsu paññāṇamitthiyā’’ti.
-- Cỗ xe hiện tướng gì?
Ngọn lửa hiện tướng gì?
Vương quốc hiện tướng gì?
Phụ nữ hiện tướng gì?
[Thế Tôn]
‘‘Dhajo rathassa paññāṇaṃ, dhūmo paññāṇamaggino;
Rājā raṭṭhassa paññāṇaṃ, bhattā paññāṇamitthiyā’’ti.
-- Cờ hiện tướng cỗ xe,
Khói hiện tướng ngọn lửa,
Vua hiện tướng vương quốc,
Chồng hiện tướng nữ nhân.
Bản hiệu đính:
[Vị Thiên]
Cái gì biểu trưng xe?
Cái gì biểu trưng lửa?
Gì biểu trưng quốc độ?
Gì biểu trưng nữ nhân?
[Thế Tôn]
Huy hiệu biểu trưng xe,
Khói toả biểu trưng lửa,
Vua biểu trưng quốc độ,
Chồng biểu trưng nữ nhân.
paññāṇa = biểu tướng, biểu trưng, biểu hiện, dấu hiệu, biểu tỏ, biểu lộ
dhajo = cờ xí, huy hiệu
ratha = xe
dhūma = khói
paññāṇamaggi = (paññāṇa + aggi) = biểu trưng của lửa
rāja = vua
raṭṭha = quốc độ, đất nước
bhatta = chồng, người chèo chống cho gia đình
paññāṇamitthi = (paññāṇa + itthi) = biểu trưng của phụ nữ
Theo Sớ giải thì cờ xí biểu trưng xe vì khi nhìn từ xa có thể phân biệt đó là long xa hay quân xa… nhờ vào cờ treo. Người phụ nữ thường được nhận biết qua địa vị của người chồng như hoàng hậu, đệ nhất phu nhân …v.v…
Dịch giả: Hoà Thượng Thích Minh Châu
Hiệu đính & Biên soạn Giáo trình: Tỳ kheo Giác Đẳng
-ooOoo-
2. Rathasuttaṃ [Mūla]
72. ‘‘Kiṃsu rathassa paññāṇaṃ, kiṃsu paññāṇamaggino;
Kiṃsu raṭṭhassa paññāṇaṃ, kiṃsu paññāṇamitthiyā’’ti.
‘‘Dhajo rathassa paññāṇaṃ, dhūmo paññāṇamaggino;
Rājā raṭṭhassa paññāṇaṃ, bhattā paññāṇamitthiyā’’ti.
2. Rathasuttavaṇṇanā [Aṭṭhakathā]
72. Dutiye paññāyati etenāti paññāṇaṃ. Dhajo rathassāti mahantasmiṃ hi saṅgāmasīse dūratova dhajaṃ disvā ‘‘asukarañño nāma ayaṃ ratho’’ti ratho pākaṭo hoti. Tena vuttaṃ ‘‘dhajo rathassa paññāṇa’’nti. Aggipi dūratova dhūmena paññāyati. Coḷaraṭṭhaṃ paṇḍuraṭṭhanti evaṃ raṭṭhampi raññā paññāyati. Cakkavattirañño dhītāpi pana itthī ‘‘asukassa nāma bhariyā’’ti bhattāraṃ patvāva paññāyati. Tasmā dhūmo paññāṇamagginotiādi vuttaṃ. Dutiyaṃ.
