Lớp Phật Pháp Buddhadhamma
Môn học: TƯƠNG ƯNG BỘ – SAṂYUTTANIKĀYA
Bài học ngày 7.9.2021
THẾ GIỚI CHỦ QUAN VÀ KHÁCH QUAN
Kinh Đời (Lokasuttaṃ)
(CHƯƠNG I. TƯƠNG ƯNG CHƯ THIÊN, PHẨM THẮNG) (S.i, 41)
Ngó lên bầu trời bao la trong đêm con người có thể cảm nhận được vũ trụ bao la chứa đầy bí ẩn mà mỗi chúng sanh thật bé nhỏ. Trong sự bất lực và mơ hồ người ta thường nghĩ tới cầu nguyện thần linh và chấp nhận số phận. Thế giới quan của người tu Phật thì rất khác. Đời là sự hiện hữu, tương tác giữa căn, cảnh và thức. Trong đó hàm chứa ba sự vận hành của nghiệp, quả, phiền não. Cả hai góc nhìn chủ quan và khách quan đều cần được nhận thức. Đau khổ có nhân sanh và cũng có lối thoát. Chiều kích của thế giới ở đây không đo bằng đơn vị năm ánh sáng mà chính là sự tương tác giữa giác quan và cảnh. Hiểu được nguyên lý nầy thì có thể nhận ra tại sao nỗ lực tu tập có giá trị thật sự với khả năng chuyển hoá.
‘‘Kismiṃ loko samuppanno, kismiṃ kubbati santhavaṃ;
Kissa loko upādāya, kismiṃ loko vihaññatī’’ti.
Trên gì thế gian sanh?
Trên gì được giao tiếp?
Thế gian chấp trước gì?
Trên gì đời khổ não?
‘‘Chasu loko samuppanno, chasu kubbati santhavaṃ;
Channameva upādāya, chasu loko vihaññatī’’ti.
Trên sáu, thế gian sanh,
Trên sáu, được giao tiếp,
Thế gian chấp trước sáu,
Trên sáu, đời khổ não.
Bản hiệu đính:
[Vị thiên]
Trên gì đời sanh khởi?
Với gì đời giao thoa?
Cái gì đời chấp thủ?
Do gì đời khổ đau?
[Thế Tôn]
Trên “sáu” đời sanh khởi,
Với “sáu” đời giao thoa,
Ở “sáu” đời chấp thủ,
Do “sáu” đời khổ đau.
chasu = cha + su = xuyên qua sáu, ở nơi sáu, chính do sáu
samuppanna = sanh ra, tập khởi
kubbati = làm, thực hiện
santhava = thân mật, riêng tư, giao thoa, gắn kết, giao phối (chasu kubbati santhavaṃ = với sáu (đời) tiếp cận)
channameva = (cha+anna+eva)
upādāya = bám víu, dính mắc, chấp thủ
vihaññati = đau khổ, sầu muộn
Theo Sớ giải câu Trên “sáu” đời sanh khởi thì “sáu” chỉ cho sáu nội xứ là nhãn, nhĩ, tỷ, thiệt, thân, ý.
Chữ “sáu” trong câu Với “sáu” đời tiếp cận chỉ cho sáu ngoại xứ là sắc, thinh, hương, vị, xúc, pháp.
Chữ “sáu” trong câu Ở “sáu” đời chấp thủ chỉ cho sáu nội xứ.
Chữ “sáu” trong câu Do “sáu” đời khổ đau chỉ cho sáu ngoại xứ.
Dịch giả: Hoà Thượng Thích Minh Châu
Biên soạn Giáo trình: Tỳ kheo Giác Đẳng
-ooOoo-
10. Lokasuttaṃ [Mūla]
70. ‘‘Kismiṃ loko samuppanno, kismiṃ kubbati santhavaṃ;
Kissa loko upādāya, kismiṃ loko vihaññatī’’ti.
‘‘Chasu loko samuppanno, chasu kubbati santhavaṃ;
Channameva upādāya, chasu loko vihaññatī’’ti.
10. Lokasuttavaṇṇanā [Aṭṭhakathā]
70. Dasame kismiṃ loko samuppannoti kismiṃ uppanne loko uppannoti pucchati. Chasūti chasu ajjhattikesu āyatanesu uppannesu uppannoti vuccati. Chasu kubbatīti tesuyeva chasu santhavaṃ karoti. Upādāyāti tāniyeva ca upādāya āgamma paṭicca pavattati. Vihaññatīti tesuyeva chasu vihaññati pīḷiyati. Iti ajjhattikāyatanavasena ayaṃ pañho āgato, ajjhattikabāhirānaṃ pana vasena āharituṃ vaṭṭati. Chasu hi ajjhattikāyatanesu uppannesu ayaṃ uppanno nāma hoti, chasu bāhiresu santhavaṃ karoti, channaṃ ajjhattikānaṃ upādāya chasu bāhiresu vihaññatīti. Dasamaṃ.
