Môn học: TƯƠNG ƯNG BỘ – SAṂYUTTANIKĀYA
Bài học ngày 12.3.2025
SINH DIỆT LÀ BẢN CHẤT THƯỜNG NHIÊN
Kinh Câu Hỏi Về Thế Giới (Lokapañhāsuttaṃ)
Chương XXXV. Tương Ưng Sáu Xứ – Phẩm Bệnh (SN.35.82)
Có nhiều cách nhìn đời. Hành giả với sự quán chiếu của chánh niệm thấy được thân tâm là một tiểu thế giới, mà bản chất không khác vũ trụ mênh mông. Trong thế giới ấy, vạn hữu có đến, có đi, có sanh, có diệt. Thời gian làm đổi thay tất cả. Không phải đợi tới lúc lâm chung mới thấy kiếp sống vô thường mà ngay trong mỗi khoảnh khắc tất cả đều biến đổi. Hai chữ vô thường vốn quá quen thuộc nhưng phải có tuệ giác để có thể lãnh hội trọn vẹn.
Kinh Văn
82. atha kho aññataro bhikkhu yena bhagavā ... pe ... ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca —
“‘loko, loko’ti, bhante, vuccati. kittāvatā nu kho, bhante, lokoti vuccatī”ti? “‘lujjatī’ti kho, bhikkhu, tasmā lokoti vuccati. kiñca lujjati? cakkhu kho, bhikkhu, lujjati. rūpā lujjanti, cakkhuviññāṇaṃ lujjati, cakkhusamphasso lujjati, yampidaṃ cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi lujjati ... pe ... jivhā lujjati ... pe ... mano lujjati, dhammā lujjanti, manoviññāṇaṃ lujjati, manosamphasso lujjati, yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi lujjati. lujjatīti kho, bhikkhu, tasmā lokoti vuccatī”ti. navamaṃ.
Kinh Lokapañhā (Câu Hỏi Về Thế Giới)
82. Lúc bấy giờ, có một tỳ khưu đến Thế Tôn... sau khi đến, đảnh lễ Ngài, rồi ngồi xuống một bên. Khi đã an tọa, vị ấy bạch rằng:
"Bạch Thế Tôn, người ta thường nói ‘thế giới, thế giới’. Vậy thế nào được gọi là ‘thế giới’?"
[Thế Tôn đáp:]
"Này Tỳ khưu, ‘thế giới’ được gọi như vậy vì nó bị hoại diệt (lujjati). Cái gì bị hoại diệt? Này Tỳ-kheo, mắt bị hoại diệt, sắc bị hoại diệt, nhãn thức bị hoại diệt, nhãn xúc bị hoại diệt và bất cứ cảm thọ nào – lạc, khổ hay bất lạc bất khổ – khởi lên do duyên nhãn xúc, cũng bị hoại diệt.
... tai bị hoại diệt… mũi bị hoạt diệt… lưỡi bị hoại diệt… thân bị hoại diệt…
Ý bị hoại diệt, pháp bị hoại diệt, ý thức bị hoại diệt, ý xúc bị hoại diệt và bất cứ cảm thọ nào – lạc, khổ hay bất lạc bất khổ – khởi lên do duyên ý xúc, cũng bị hoại diệt.
Vì bị hoại diệt (lujjati), này Tỳ khưu, nên được gọi là ‘thế giới’ (loka)."
Chú Thích
Trong lời giải thích của Đức Phật về chữ “thế giới” có nghĩa là bị hoại diệt (lujjati) và tan rã (bhijjati). Sự hoại diệt ở đây nằm trong cả hai phạm trù vi mô và vĩ mô. Tất cả hiện tượng giới dù vật chất hay tâm thức đều có tuổi thọ và sẽ hoại diệt. Ngay cả trong dòng hiện hữu thì là sự tiếp nối của những sát na sanh diệt. Nói cách khác, theo Phật Pháp thì sự hoại diệt của các pháp hữu vi xảy ra trong từng khoảnh khắc của sát na (khana).
Theo sớ giải thì sự tan rã và hoại diệt đều là biểu tướng của vô thường.
Theo ngài Bodhi, thì giải thích “loka” là “lujjhati” còn mang tánh “chơi chữ” vì sự tương tự trong âm vận. (Lujatı ti kho bhikkhu tasma loko ti vuccati. On the playful didactic attempt to derive loka from lujjati)
Sớ Giải
82. navame lujjatīti palujjati bhijjati. idha aniccalakkhaṇaṃ kathitaṃ.
82. Trong kinh thứ chín, "lujjati" có nghĩa là "bị hoại diệt", "palujjati" có nghĩa là "tan rã", "bhijjati" có nghĩa là "vỡ nát". Ở đây, đặc tính vô thường (aniccalakkhaṇa) đã được thuyết giảng.
Bản dịch của Hoà thượng Thích Minh Châu
Lưu ý: Bài này dường như do sự sai sót khi đưa vào vi tính. Kinh số 82 là “Kinh Thế Giới” lại mang nội dung của kinh số 83 “Kinh Phagguna”. Cả hai website là www.budsas.org và www.suttacentral.net đều thiếu bản dịch bài kinh này của Hoà thượng Thích Minh Châu.
82.IX. Thế Giới (S.iv,52)
1) ...
2) Rồi một Tỷ-kheo đi đến Thế Tôn...
3) Ngồi xuống một bên, Tôn giả Phagguna bạch Thế Tôn:
4-6) -- Có con mắt nào, bạch Thế Tôn, do con mắt ấy, có thể biết và tuyên bố về chư Phật quá khứ đã nhập Niết-bàn, đã đoạn các chướng ngại, đã đoạn các hành tung khát ái, đã chấm dứt luân hồi, đã vượt qua mọi khổ đau?... tai... mũi...
7-8) ... lưỡi... thân...
9) Có ý nào, bạch Thế Tôn, do ý ấy, có thể biết và tuyên bố về chư Phật quá khứ đã nhập Niết-bàn, đã đoạn các chướng ngại, đã đoạn các hành tung khát ái, đã chấm dứt luân hồi, đã vượt qua mọi khổ đau?
10-12) -- Không có con mắt nào, này Phagguna, do con mắt ấy, có thể biết và tuyên bố về chư Phật quá khứ đã nhập Niết-bàn, đã đoạn các chướng ngại, đã đoạn các hành tung khát ái, đã chấm dứt luân hồi, đã vượt mọi khổ đau... tai... mũi...
13-14) ... Không có lưỡi... Không có thân...
15) Không có ý nào, này Phagguna, do ý ấy, có thể biết và tuyên bố về chư Phật quá khứ đã nhập Niết-bàn, đã đoạn các chướng ngại, đã đoạn các hành tung khát ái, đã chấm dứt luân hồi, đã vượt qua mọi khổ đau.
