Lớp Phật Pháp Buddhadhamma
Môn học: THẮNG PHÁP PHỔ THÔNG
THẮNG PHÁP TẬP YẾU (ABHIDHAMMATTHASAṄGAHA)
Bài 88. NHÂN SANH SẮC PHÁP (rūpasamuṭṭhāna)
Kammaṃ, cittaṃ, utu, āhāro cā ti cattāri rūpasamuṭṭhānāni nāma.
Sắc pháp, hay vật chất, sanh khởi do bốn nguồn gốc: từ nghiệp, từ tâm, từ nhiệt lượng, từ dưỡng tố.
Tattha kāmāvacaraṃ rūpāvacarañ cā ti pañcavīsatividham pi kusalākusalakammam abhisankhataṃ ajjhattikasantāne kamma samuṭṭhānarūpaṃ paṭisandhim upādāya khaṇe khaṇe samuṭṭhāpeti.
Ở đây, hai mươi lăm tâm thiện và bất thiện liên hệ với dục giới và sắc giới tác thành sắc pháp nội thân (của những chúng sanh), Sắc nghiệp sanh khởi liên tục từ sát na này sang sát na khác khởi đầu từ kiết sanh thức.
Chú thích
Theo Thắng Pháp, thì vật chất sanh khởi từ bốn nguồn gốc là do nghiệp, do tâm, do nhiệt lượng, do dưỡng tố. Điều này cần được nhấn mạnh và nói rõ, vì rất nhiều người học Phật đưa ra quan điểm là tất cả vật chất đều do nghiệp tạo hoặc do tâm tạo. Nên hiểu sắc pháp bao gồm cả vô cơ và hữu cơ; sắc nội thân của chúng sanh và vật chất không thuộc thân chúng sanh kể cả vô số vật chất tồn tại trong vũ trụ.
Như vậy, theo Phật học thì sắc pháp của mỗi chúng sanh, tức thân xác, bị chi phối bởi cả 4 yếu tố là nghiệp, tâm, nhiệt lượng và dưỡng tố. Nghiệp thuộc yếu tố quá khứ trong lúc tâm, nhiệt lượng và duỡng tố thuộc hiện tại. Nên nhớ là chỉ có một số vật chất do nghiệp tạo. Một số sắc pháp do tâm tạo. Và có những hiện tượng vật chất sanh khởi và tồn tại không do nghiệp và tâm.
Vật chất sanh khởi từ nghiệp (kammasamuṭṭhānarūpa), hay sắc nghiêp, là sắc tạo nên do thuộc tánh tư (cetanā cetasika) trong tâm thiện và tâm bất thiện ở quá khứ.
25 tâm tạo sắc nghiệp là 12 tâm bất thiện, 8 tâm thiện dục giới và 5 tâm thiện sắc giới. Những tâm thiện vô sắc không tạo ra sắc pháp. Ở đoạn sau, khi nói về sắc do nghiệp tạo, cho thấy những chi tiết thú vị về sự chi phối rõ ràng của nghiệp trong đời sống hằng ngày của mỗi chúng sanh.
Sắc nội thân chỉ cho sắc thuộc thân thể của mỗi chúng sanh ở các cõi dục giới và sắc giới. Phật học cũng ghi nhận có những chúng sanh tồn tại không có vật chất tức chúng sanh cõi vô sắc.
Riêng sắc nội thân khởi sự từ sát na đầu của kiết sanh thức. Chính sự tạo thành do nghiệp quá khứ mà mỗi chúng sanh có một số định hình về ngoại hình, sức khoẻ… như chủng loại, màu da, màu tóc, những căn bệnh di truyền... Tất nhiên có sự khác biệt về điểm này đối với các chủng loại như noãn sanh, thai sanh, thấp sanh và hoá sanh.
Sự tương quan giữa tâm tục sinh và sắc nghiệp sẽ được nêu chi tiết trong phần “diễn trình sắc pháp” sau này.
Đoạn này chỉ nêu “tâm nào tạo ra sắc nghiệp”. Sau khi nói về bốn nhân sanh sắc sẽ có chi tiết “sắc nào do nghiệp tạo”. Cần kết hợp cả hai mới có cái nhìn toàn diện về điểm này.
Tỳ khưu Giác Đẳng dịch và biên soạn.
