Môn học: PHẬT PHÁP CƠ BẢN || Phần III: Ứng Dụng Lời Phật Dạy - Đời Sống Tốt Đẹp Của Người Cư Sĩ

Lớp Phật Pháp Buddhadhamma

Môn học: Phật Pháp Cơ Bản

Phần III: Ứng Dụng Lời Phật Dạy

Đời Sống Tốt Đẹp Của Người Cư Sĩ

Đức Phật có những lời dạy, mang lại lợi lạc cho mọi tầng lớp trong xã hội. Một bộ phận lớn của kinh điển, ghi lại lời dạy cho hàng xuất gia, hay những người chuyên tâm tu tập. Tuy vậy, không ít lời Phật dạy dành cho hàng tại gia cư sĩ, hay có thể ứng dụng bởi cả hai giới xuất gia và tại gia.

Nên hiểu chữ “pháp – dhamma” còn có nghĩa là những định luật tự nhiên, đem lại hạnh phúc, lợi lạc nếu biết ứng dụng. Sống đúng pháp, cũng có nghĩa là sống đúng cách. Thí dụ, như một người nấu một nồi cơm ngon, là do biết rõ về loại gạo nên nấu với nước và lửa bao nhiêu là thích hợp.

Từ những lời dạy rõ ràng, cụ thể của Đức Phật, một người có hiểu biết sẽ tự tìm ra cách áp dụng thích hợp với bối cảnh sống cá nhân của mình. Những áp dụng thiếu linh động, biến Phật Pháp trở thành giáo điều hay là lập luận để chỉ trích là điều nên tránh. Có thể hiểu với thí dụ một người học võ, học các bài quyền theo thứ lớp, nhưng khi sử dụng thực chiến thì tuỳ theo tình thế thực tế mà thi triển.

Phật pháp có thể được chiêm nghiệm qua kinh điển, mà cũng có thể qua thiên nhiên hay đời sống thực tế. Có những nguyên tắc cơ bản, nếu được lãnh hội và áp dụng, thì tránh được những sai lầm đi ngược với lời Phật dạy. Có thể đơn cử nguyên tắc về thiện ác qua chuẩn mực: “Cái gì lợi lạc cho người, cho mình, cho cả hai thì đó là thiện. Cái gì gây tổn hại cho người, cho mình, hay cho cả hai đó là bất thiện”.

Trích đoạn sau đây từ Kinh Huấn Thị Sigālaka (Siṅgālasutta) hay Kinh Lễ Bái Sáu Phương, Trường Bộ, là một dẫn chứng về sự ứng dụng Phật Pháp trong đời sống hằng ngày của người tại gia cư sĩ.

Một thời đức Thế Tôn trú tại chùa Trúc Lâm gần thành Vương Xá. Vào buổi sáng Ngài đắp y mang bát đi khất thực. Lúc bấy giờ, đức Thế Tôn trông thấy thanh niên Sin Ga La lễ bái sáu phương đông nam tây bắc trên dưới, Ngài hỏi tại sao làm thế. Sin Ga La trả lời: khi thân phụ lâm chung nhắn nhủ phải thường lễ bái sáu phương. Ðức Thế Tôn dạy rằng: Cách thức lễ bái sáu phương trong đạo lý thánh hiền không giống như vậy.

 Thanh niên Sin Ga La thỉnh cầu đức Phật giảng dạy đạo lý ấy. Ðức Phật dạy rằng:

Này gia chủ,

Phương đông được hiểu là cha mẹ

Phương nam được hiểu là thầy tổ

Phương tây được hiểu là người hôn phối

Phương bắc được hiểu là bạn bè

Phương dưới được hiểu là người giúp việc

Phương trên được hiểu là sa môn

Này gia chủ, đối với phương đông tức cha mẹ, người con nên làm năm việc:

Một là phụng dưỡng cha mẹ

Hai là làm công việc thay cha mẹ

Ba là gìn giữ gia phong

Bốn là khéo gìn giử tài sản thừa kế

Năm là tạo phước hồi hướng

Ðáp lại, đối với con, cha mẹ nên làm năm việc:

Một là ngăn con không làm điều ác

Hai là dạy con làm việc lành

Ba là hướng dẫn nghề nghiệp

Bốn là tác thành gia thất

Năm là trao tài sản thừa kế khi thích hợp

Ðó là cách lễ bái phương đông, tức đạo nghĩa cha mẹ con cái. Làm như vậy được an lạc không gì lo lắng.

Này gia chủ, đối với phương nam tức thầy tổ, người học trò nên làm năm việc:

Một là giữ lòng kính trọng

Hai là quan tâm săn sóc

Ba là chăm chỉ học hành

Bốn là đáp ứng khi cần

Năm là hấp thụ những gì được truyền dạy

Thầy nên làm năm việc:

Một là dạy trò những chuyên môn của mình

Hai là dùng phương pháp dễ hiểu

Ba là không giấu nghề

Bốn là giới thiệu tiến thân

Năm là bố trí an toàn cho trò

Ðó là cách lễ bái phương nam tức đạo nghĩa thầy trò. Làm như vậy được an lạc không gì lo lắng.

Này gia chủ, đối với phương tây tức người hôn phối thì người chồng nên làm năm việc:

Một là đối xử hòa ái

Hai là không bạc đãi khinh khi

Ba là một dạ thủy chung

Bốn là giao quyền nội chính

Năm là tùy khả năng mua sắm tư trang cho vợ

Ðáp lại, đối với chồng, người vợ nên làm năm việc:

Một là quán xuyến công việc gia đình

Hai là cư xử với hai họ một cách đồng đều

Ba là một lòng tiết hạnh

Bốn là gìn giữ tài sản

Năm là cần mẫn trong bổn phận.

 Ðó là cách lễ bái phương tây tức đạo nghĩa vợ chồng. Làm như vậy được an lạc không gì lo lắng.

Này gia chủ, đối với phương bắc tức bạn bè nên làm năm việc:

Một là rộng rãi

Hai là nhã nhặn

Ba là quan tâm lợi ích của bạn

Bốn là đồng cam cộng khổ

Năm là thành thật

Ðáp lại, đối với một bạn tốt, nên làm năm việc:

Một là cảnh giác bạn trước những cám dỗ

Hai là giữ hộ tài sản khi bạn sa ngã

Ba là làm nơi nương tựa cho bạn lúc sa cơ

Bốn là không bỏ bạn lúc nguy biến

Năm là cư xử tốt với người thân của bạn

Ðó là cách lễ bái phương nam tức đạo nghĩa bạn bè. Làm như vậy được an lạc không gì lo lắng.

Này gia chủ, đối với phương dưới tức người giúp việc thì người chủ nên làm năm việc:

Một là không giao việc quá sức

Hai là trả thù lao tương xứng

Ba là chăm sóc khi đau yếu

Bốn là chia sớt món ngon vật lạ

Năm là không bắt làm việc quá giờ

Ðáp lại, đối với chủ, người giúp việc nên làm năm việc:

Một là thức trước chủ

Hai là ngủ sau chủ

Ba là không lấy những thứ không cho

Bốn là siêng năng làm việc

Năm là giữ tiếng tốt cho chủ

Ðó là cách lễ bái phương dưới tức đạo nghĩa chủ tớ. Làm như vậy được an lạc không gì lo lắng.

 Này gia chủ, đối với phương trên tức sa môn thì người cư sĩ nên làm năm việc:

Một là cử chỉ thân thiện

Hai là lời nói thân thiện

Ba là tư tưởng thân thiện

Bốn là luôn mở rộng cửa đón tiếp

Năm là cúng dường tứ sự

Ðáp lại, đối với cư sĩ, sa môn nên làm năm việc:

Một là hướng dẫn cư sĩ xa điều ác

Hai là hướng dẫn cư sĩ làm việc lành

Ba là luôn cư xử với tâm từ ái

Bốn là giảng giải đạo lý tường tận

Năm là chỉ đường an vui đời sau

 Ðó là cách lễ bái phương nam tức đạo nghĩa tăng tục. Làm như vậy được an lạc không gì lo lắng.

………….

Nghe đức Thế Tôn dạy như vậy, thanh niên Sin Ga La bày tỏ niềm hoan hỷ: thật vi diệu, bạch đức Thế Tôn, Chánh Pháp được giảng dạy như người lật lên những gì bị úp xuống, phơi bày những gì bị che phủ, chỉ đường cho người lạc lối, đem ánh sáng vào chỗ tối. Con xin quy y Phật, con xin quy y Pháp, con xin quy y Tăng. Xin Ngài nhận biết cho con là đệ tử từ nay cho đến trọn đời.

Bài kinh này cho thấy tất cả quan hệ trong cuộc sống đều nên lưu tâm. Và những lời Phật dạy ở đây, cũng dẫn dắt chúng ta từ cái nhìn tín ngưỡng dân gian chuyển thành thiện pháp, thiết thực trong đời sống hằng ngày. Sống tốt đẹp phần nào được lợi lạc phần đó. Thiện pháp hay chánh pháp có thể nhận ra từ nhiều chiều kích khác nhau.