Lớp Phật Pháp Buddhadhamma
Môn học: PĀLI PHÁP CÚ
Bài học thứ năm 19.10.2023
XV
Phẩm An Lạc
(Sukhavagga)
XV. Phẩm An Lạc_Kệ số 5 (dhp 201)
Duyên sự:
Bài kệ này đức Phật thuyết khi Ngài trú tại Jetavana, thành Sāvatthi, nhân việc bại trận của Kosala.
Tương truyền, vua Pasenadi nước Kosala đánh nhau với cháu trai là vua Ajātasattu vì ngôi làng Kāsika. Vua xứ Kosala bị thất trận ba lần. Đến lần thứ ba Nhà vua suy nghĩ: “Ta không thể thắng được thằng trẻ con miệng còn hôi sữa, vậy ta sống làm gì nữa”. Nhà vua bỏ ăn, nằm dài trên giường. Chuyện ấy lan rộng khắp kinh thành.
Chư tỳ kheo đã bạch trình với đức Phật: “Bạch Thế Tôn, nghe nói đức vua bị bại trận ba lần khi dành ngôi làng Kāsika; bị thua trận, vua trở về buồn khổ “Ta không thể chiến thắng thằng bé miệng còn hôi sữa, thì ta sống làm gì! Rồi vua đã bỏ ăn, nằm liệt giường”.
Đức Phật nghe câu chuyện của các vị kể, Ngài dạy: “Này chư tỳ kheo, chiến thắng sanh thù oán, mà thất bại sống khổ đau”. Rồi Ngài nói lên bài kệ: Jayaṃ veraṃ pasvati…v.v…
Dứt pháp thoại có nhiều người chứng đắc quả thánh.
Chánh văn:
5. Jayaṃ veraṃ pasavati
dukkhaṃ seti parājito
upasanto sukhaṃ seti
hitvā jayaparājayaṃ.
(dhp 201)
Thích văn:
Jayaṃ [chủ cách, số ít, nam tính, hiện tại phân từ jayanta (của động từ jayati)] chiến thắng, thắng trận.
Veraṃ [đối cách, số ít, trung tính, danh từ vera] sự thù hận, sư oán thù, sự oan trái.
Pasavati [động từ tiến hành cách “pa +
Dukkhaṃ [đối cách, số ít, trung tính, danht từ dukkha] sự khổ, sự khổ đau.
Seti [động từ tiến hành cách “
Parājito [chủ cách, số ít, nam tính, quá khứ phân từ parājita (của động từ parājeti)] bị bại trận, bị đánh bại, bị chinh phục, thua trận.
Upasanto [chủ cách, số ít, nam tính, quá khứ phân từ upasanta (của động từ upasammati)] tĩnh lặng, an tịnh; bậc an tịnh.
Sukhaṃ [đối cách, số ít, trung tính, danh từ sukha] sự an lạc, sự an vui, sự hạnh phúc.
Hitvā [bất biến quá khứ phân từ hitvā “
Jayaparājayaṃ [đối cách, số ít, nam tính, hợp thể danh từ “yaja + parājaya”] sự thắng và thua, chiến thắng và chiến bại.
Việt văn:
5. Chiến thắng, sanh thù oán
chiến bại, bị khổ đau
từ bỏ sự thắng thua
kẻ tĩnh sống an lạc.
(pc 201)
Chuyển văn:
Jayaṃ veraṃ pasavati parājito dukkhaṃ seti upasanto jayaparāyayaṃ hitvā sukhaṃ seti.
Chiến thắng chuốc thù hận, chiến bại sống khổ đau, Bậc an tịnh bỏ qua sự thắng bại nên sống hạnh phúc.
Lý giải:
Trong cuộc sống, con người đấu tranh lẫn nhau.
Hễ chiến thắng người khác thì làm phát sinh thù hận oan trái, sống cũng không yên.
Mà nếu bị người khác đánh bại, làm kẻ thua thì bực tức đau khổ, ăn không ngon, ngủ không yên, sống khổ đau.
Trong cuộc đấu tranh dưới hình thức gì, thắng cuộc hay thua cuộc đều hệ luỵ, không bao giờ được sống hạnh phúc.
Bậc an tịnh (upasanto) tức là bậc Lậu Tận (Khīṇāsavo), người đã dẹp yên phiền não; Vị ấy bỏ qua sự đấu tranh thắng thua, do vậy, sống an lạc dù lúc đi, đứng, ngồi, nằm.
Tỳ kheo Tuệ Siêu biên soạn.
