Lớp Phật Pháp Buddhadhamma
Môn học: PĀLI PHÁP CÚ
Bài học ngày 16.3.2023
IX
PHẨM ÁC
(Pāpavagga)
IX. Phẩm Ác _ Kệ số 6 (dhp 121)
Duyên sự:
Bài kệ nầy đức Phật thuyết khi Ngài trú ở Jetavana thành Sāvatthi vì chuyện tỳ kheo cẩu thả đồ dùng.
Trong giới bổn, điều học ưng đối trị (pācittiya) thứ 14, đức Phật cấm chế: “vị tỳ kheo nào xử dụng đồ của tăng, giường, ghế, nệm, gối… bày ra ngoài rồi khi rời đi không dọn cất vào, hoặc không nhờ dọn cất vào, hoặc đi không kiếu từ, phạm tội ưng đối trị.
Điều học nầy đức Thế tôn cấm chế do chuyện một tỳ kheo trong nhóm Thập thất sư bày giường ghế của tăng ra bên ngoài nằm ngồi rồi khi rời đi bỏ phế tại đấy không thu dọn cất vào. Các giường, ghế, chăn gối bị mưa nắng, mối mọt làm hư hao đồ đạc của tăng.
Chư tỳ kheo khác thấy vậy kêu lại nhắc nhở: “Hiền giả dùng xài đồ đạc của Tăng rồi nên dọn dẹp cất vào cho gọn gàng và bảo quản tốt”. Vị tỳ kheo cẩu thả ấy lý sự cãi: “việc ấy nhỏ nhen có gì mà bận tâm”.
Tỳ kheo ấy vẫn chứng nào tật đó, hể lấy ra dùng xài rồi bỏ đó, khiến hư hao đồ đạc của Tăng. Chư tỳ kheo đem việc nầy mách với đức Phật, Ngài cho gọi tỳ kheo nhóm thập thất sư lại và hỏi thật hư câu chuyện. Tỳ kheo ấy cũng cãi lý như đã nói với các tỳ kheo. Đức Phật khiển trách: “Ngươi chớ nên xem thường việc xấu nhỏ cho rằng không đáng kể; Bởi như cái lu miệng mở toang đặt ngoài trời, khi trời mưa một vài giọt không đầy nhưng mưa rơi mãi rồi cũng đầy lu, cũng vậy người làm điều ác nhỏ nhỏ lâu dần sẽ thành lớn”.
Rồi đức Thế tôn thuyết pháp và kết luận nói lên bài kệ: “Mā ’vamaññetha pāpassa … thokathokampi ācinan ’ti”.
*
Chánh văn:
Mā ’vamaññetha pāpassa
na maṃ taṃ āgamissati
udabindunipātena
udakumbho ’pi pūrati
pūrati bālo pāpassa
thokathokampi ācinaṃ.
(dhp 121)
*
Thích văn:
mā ’vamaññetha [hợp âm mā avamaññetha]
mā [bất biến từ] đừng, chớ.
avamaññetha [động từ khả năng cách ngôi III số ít, hình thức attanopada, “ava + căn man + ya”] xem thường, coi thường, khinh khi.
pāpassa [chỉ định cách số ít của danh từ trung tính pāpa] điều ác, điều xấu.
na [phủ định từ] không, chẳng.
maṃ [đối cách số ít của nhân xưng đại từ “amha”] đến ta, đến tôi.
taṃ [chủ cách số ít trung tính của chỉ thị đại từ “ta”] điều (ác) ấy, điều (xấu) ấy.
āgamissati [động từ tương lai cách ngôi III số ít, “ā + căn gam + a”] sẽ đi đến, sẽ xảy ra.
udabindunipātena [sở dụng cách số ít của hợp thể danh từ nam tính (udabindu + nipāta)] do rơi từng giọt nước, bởi từng giọt nước rơi.
udakumbho ’pi [hợp âm udakumbho api]
udakumbho [chủ cách số ít của hợp thể danh từ nam tính udakumbha (uda + kumbha)] cái bình nước, cái lu nước.
pūrati [động từ tiến hành cách ngôi III số ít “căn pūr + a”] đầy, tràn đầy.
bālo [chủ cách số ít của danh từ nam tính bāla] người ngu, người dốt nát.
thokathokampi [hợp âm thokathokaṃ api]
thokathokaṃ [đối cách số ít trung tính của hợp từ (thoka + thoka). Dùng như trạng từ] chút chút, từng chút, lần ít lần ít.
ācinaṃ [chủ cách số ít trung tính của danh động từ ācina, có khi viết āciṇa (quá khứ phân từ của āciṇāti: “ā + căn ci + ṇā)] sự chất chứa, sự tích luỹ, sự góp nhặt.
*
Việt văn:
Chớ xem thường việc ác
rằng: quả không đến mình
với từng giọt nước rơi
bình nước cũng đầy tràn
kẻ ngu đầy tội ác
cũng vì tích lần ít.
(pc 121)
*
Chuyển văn:
Taṃ maṃ na āgamissatī ’ti pāpassa mā avamaññetha udabindunipātena api udakumbho pūrati thokathokaṃ api ācinaṃ bālo pāpassa pūrati.
Đừng coi thường việc ác cho rằng quả sẽ không đến ta. Bình nước đầy tràn cũng do từng giọt nước rơi, kẻ ngu chứa đầy ác cũng vì tích tập từng chút.
*
Lý giải:
Con người có thói xấu là do huân tập điều xấu lần ít lần ít, lâu dần trở nên xấu tánh. Người coi thường việc ác nhỏ rồi làm, dần dần thành thường cận y dể làm điều ác, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.
Người mà đã làm điều sái quấy, khi được khuyên ngăn lại cho rằng đó là việc nhỏ nhen có quan trọng gì ! Như thế gọi là xem thường việc ác. Trong giới luật của hàng tỳ kheo, vị tỳ kheo thấy sợ hãi trong những lỗi nhỏ nhặt, đó là không coi thường điều ác.
Mỗi ngày làm điều xấu một chút, nhiều ngày chất chứa tham sân si sẽ khiến tăng trưởng cấu uế nội tâm, ứ đầy phiền não, cũng như bình nước hứng từng giọt nước rơi lâu dần cũng đầy.
Do đó, đức Phật dạy trong bài kệ nầy, chớ xem thường điều ác nhỏ nhen mà làm.
Tỳ khưu Tuệ Siêu biên soạn
