Lớp Phật Pháp Buddhadhamma
Môn học: Phật Pháp Cơ Bản
Bài học ngày 22.12.2024
Phần VI: ÔN CỐ TRI TÂN
Telapatta Jataka (Jātaka #96)
Samatittikaṃ anavasekaṃ,
Telapattaṃ yathā parihareyya
Evaṃ sacittamanurakkhe,
Patthayāno disaṃ agatapubbanti.
Muốn đến chỗ chưa từng
Hãy luôn phòng hộ tâm
Như người đội trên đầu
Bát đầy dầu không đổ
Câu chuyện tiền thân
Ngày xưa rất xưa, có một hoàng tử trẻ là con út trong số hơn trăm hoàng tử con vua. Hoàng cung thường có tổ chức cúng dường trai phạn đến chư Phật độc giác. Một lần sau khi chư Phật độc giác đã thọ trai và có điều kiện để gặp và tham vấn riêng, hoàng tử út liền tận dụng cơ hội để hỏi về một câu hỏi quan trọng trong đời, là mình có được kế vị ngai vàng trong tương lai chăng.
Câu trả lời là nếu đi đến một vùng đất xa lạ. Hành trình phải vượt qua những cám dỗ và gian truân. Nếu bền lòng vững chí không bị sa ngã thì cuối cùng sẽ làm vua một cõi.
Được nghe vậy, hoàng tử út quyết chí lên đường đi Taxila một vùng đất ngàn năm văn vật. Một số tùy tùng tâm phúc xin được cùng đi nhưng hoàng tử út một mực từ chối vì biết hành trình đầy thử thách gian nguy. Dù vậy có năm người thân cận quyết chí đồng hành cho bằng được. Không cản được nên hoàng tử đành thuận lòng cho theo.
Trên đường dài xa xôi, đoàn người phải đi ngang vùng núi hiểm trở có dạ xoa thích ăn người. Những nữ dạ xoa này có luật cấm của thiên vương là không thể tuỳ tiện bắt người ăn thịt, mà chỉ có thể giết những ai tự nguyện trao thân. Các nữ dạ xoa thường dùng phương cách là biến thành những sơn nữ khả ái, hồn nhiên với giọng ca ngọt ngào để quyến rũ những lữ khách.
Khi hoàng tử út và tùy tùng đi ngang vùng đất của dạ xoa, thì các nữ dạ xoa hóa thành kiều nữ núi rừng và lừa họ để trở thành thức ăn của loài quỷ dữ. Riêng hoàng tử luôn nhìn vào sợi chỉ đeo tay do chư Phật độc giác cho, với lời tự nhủ không được xao lãng hành trình.
Càng tiến gần tới Taxila, hoàng tử càng gặp nhiều người dị nghị là sao có thể đi mà để người vợ hiền thục, khả ái lẽo đẽo đi theo. Hoàng tử trả lời đó không phải là vợ mình mà chính là dạ xoa trá hình. Người phụ nữ đi sau hoàng tử khi bị chất vấn, thì trả lời đầy thuyết phục là khi người đàn ông bực mình thì vợ đẹp cũng là dạ xoa.
Đang đi thì hoàng tử gặp một đoàn người đi ngược hướng. Trong số đó là nhà vua cùng những người hộ giá. Điều mà nhà vua để ý là người phụ nữ xinh xắn khả ái đi theo sau người đàn ông. Khi hỏi cả hai thì người đàn ông bảo không liên hệ gì với người đàn bà. Nhà vua hỏi người phụ nữ có bằng lòng về hoàng cung hưởng vinh hoa phú quý không. Người phụ nữ đồng ý liền. Sau đó không lâu cả nhà vua và những người trong cung trở thành thức ăn cho những dạ xoa.
Khi mọi sự việc được hiển bày, những người dân trong thành đã thỉnh cầu hoàng tử út đăng quang trị vì xứ sở. Như vậy là lời tiên tri và quyết tâm của hoàng tử út đã hiện thực.
Đức Phật cũng cho biết là vị hoàng tử đó chính là tiền thân của Ngài.
Những hiểm nạn đôi khi đến dưới hình dạng những điều ngọt ngào. Người trí tránh được cạm bẫy nhờ kiên tâm với chí hướng cao cả đã có từ ban đầu.
Câu chuyện trong thời của Đức Phật
Có một lần Đức Thế Tôn ngự tại một khu rừng gần thị trấn Desaka. Tại đấy, Ngài dạy chư tỳ khưu về cách niệm hơi thở. Thoạt nghe như đơn giản nhưng hành giả thường xao lãng và đánh mất chánh niệm. Đức Phật dùng ngụ ngôn như một người đội trên đầu một bình bát đựng đầy dầu đi trên đường. Có một viên chức cầm thanh đao đi sau và bảo nếu có một ít dầu đổ ra ngoài thì sẽ lập tức chém đầu. Người đội bình bát dầu dù có thấy những phụ nữ đi đường với nhan sắc tuyệt mỹ, cũng không dám dõi mắt ngó theo vì sợ sự lơ đễnh sẽ làm đổ dầu và bị rơi đầu.
Tương tự như vậy, khi người tu tập thân hành niệm hay quán niệm hơi thở cần ý thức rằng tâm rất dễ trôi dạt. Nếu không kiên trì tập chú thì sẽ đánh mất chánh niệm. Đức Phật cũng dạy kệ ngôn này:
Muốn đến chỗ chưa từng
Hãy luôn phòng hộ tâm
Như người đội trên đầu
Bát đầy dầu không đổ
Rồi Đức Thế Tôn cũng dạy thêm về câu chuyện đời trước mà chính Ngài cũng cẩn trọng để hoàn tất hành trình gian khổ.
Tỳ khưu Giác Đẳng phóng tác từ Kinh Bổn Sanh
Samatittikaṃ anavasekaṃ,
Telapattaṃ yathā parihareyya
Evaṃ sacittamanurakkhe,
Patthayāno disaṃ agatapubbanti.
"To reach a place never visited,
Guard your mind with care,
Like a person carrying a brimming bowl of oil,
Without spilling a single drop."
The Jataka Tale
A long time ago, there was a young prince, the youngest among more than a hundred sons of a king. In the royal palace, offerings were often made to the Private Buddhas (Paccekabuddhas). One day, after they had taken their meal, the young prince took the opportunity to meet and ask an important question about his future: would he one day ascend the throne?
The answer was that he would not become king in his current land. However, if he journeyed to a distant region, overcoming temptations and hardships, he could eventually rule a kingdom. The prince, determined and resolute, set out for Taxila, a land of ancient culture thousands of miles away.
A few loyal attendants wished to accompany him, but the prince initially refused, knowing the journey was perilous. Despite his warnings, five attendants insisted on following him. Unable to dissuade them, the prince reluctantly allowed them to join.
As they traveled through remote and treacherous mountains, they entered a region inhabited by ogresses (yakkhinis) who feasted on humans. These ogresses were bound by a celestial decree: they could only kill and consume those who willingly surrendered themselves. To lure travelers, the ogresses transformed into charming mountain maidens with sweet voices and enchanting appearances.
When the prince and his companions entered the ogresses' domain, his attendants fell prey to their beauty, losing their focus and becoming food for the ogresses. The prince, however, remained steadfast, focusing on the charmed thread he wore on his wrist, given by the Private Buddhas, and repeatedly reminded himself not to stray from his path.
As the prince neared Taxila, he encountered people who questioned why such a gentle and beautiful wife was following him so devotedly. The prince explained that she was no wife of his but an ogress in disguise. When questioned, the "wife" convincingly replied that an angry husband might call even a virtuous wife an ogress.
Continuing on, the prince met a royal entourage led by a king traveling in the opposite direction. The king noticed the beautiful woman trailing behind the prince. Upon questioning, the prince denied any connection to her. The king, captivated by her charm, asked if she would accompany him to the palace for a life of luxury. She agreed immediately.
Not long after, the king and everyone in his palace became food for the ogresses. When the truth was revealed, the people of the kingdom, realizing the prince’s wisdom and resilience, invited him to ascend the throne. Thus, the prophecy and the prince's determination were fulfilled.
The Buddha later revealed that the prince in this story was a past life of his own.
Moral of the Story
Sometimes, dangers appear disguised as sweetness and charm. The wise avoid such traps by staying resolute and faithful to their noble aspirations from the start.
In the Time of the Buddha
Once, the Buddha resided in a forest near the town of Desaka. There, he taught his disciples about mindfulness of breathing. Though seemingly simple, practitioners often struggled to maintain focus and would lose mindfulness.
The Buddha used a parable: imagine a man carrying a bowl filled to the brim with oil on a path. Following him was an officer with a drawn sword, warning that even a single drop spilled would result in the man’s immediate beheading. Despite distractions, such as beautiful women passing by, the man would remain completely focused on the bowl to avoid losing his life.
Similarly, practitioners must be vigilant in their mindfulness, as the mind is easily swayed. Without consistent effort and focus, mindfulness can be lost.
The Buddha recited the following verse:
"To reach a place never visited,
Guard your mind with care,
Like a person carrying a brimming bowl of oil,
Without spilling a single drop."
He then recounted this Jataka tale, illustrating how he himself had once exercised such mindfulness and perseverance to complete a challenging journey.
Adapted by Bhikkhu Giac Dang from the Jataka Commentary.
