Lớp Phật Pháp Buddhadhamma
Môn học: Phật Pháp Cơ Bản
Bài học ngày 6.1.2025
Phần VI: ÔN CỐ TRI TÂN
Nāmasiddhijātakaṃ (jataka 97)
jīvakañca mataṃ disvā,
dhanapāliñca duggataṃ.
panthakañca vane mūḷhaṃ,
pāpako punarāgatoti.
Tên Sanh nhưng vẫn tử
Tên Phú nhưng vẫn nghèo
Tên Đạo vẫn lạc đường
Pāpaka nay về nhà.
Câu chuyện xa xưa
Ngày xưa, tại thành Takkasilā, có một danh sư có năm trăm học trò. Một trong những học trò ấy cũng tên là Pāpaka. Vì cảm thấy tên mình mang ý nghĩa tiêu cực, anh đã xin được đổi tên. Vị Thầy bảo anh:
“Hãy đi du hành khắp nơi và nếu con tìm được một cái tên hoàn hảo mà con hài lòng, hãy quay lại đây, ta sẽ đổi tên cho con.”
Anh đi qua một thị trấn và thấy người dân đưa một thi thể ra ngoài để hỏa táng. Khi hỏi, anh biết người chết có tên là Jīvaka (Sanh), nghĩa là "Người sống". Anh nhận ra rằng ngay cả một người tên "Người sống" cũng không thể tránh khỏi cái chết. Điều này làm anh suy nghĩ rằng tên gọi chỉ là một quy ước.
Ở một ngôi làng khác, anh thấy một người phụ nữ tên Dhanapālī (Phú Hộ) nghĩa là "Người bảo vệ tài sản" bị đánh đòn vì không thể trả tiền công. Anh nhận ra rằng, mặc dù tên cô ấy liên quan đến sự giàu có, nhưng cô vẫn nghèo khổ. Điều này càng củng cố ý nghĩ rằng tên gọi không quyết định vận mệnh.
Tiếp tục trên đường, anh gặp một người lạc lối trong rừng. Khi hỏi tên, anh ta nói mình tên là Panthaka nghĩa là "Người biết đường". Anh nhận ra rằng ngay cả người mang tên "Người biết đường" cũng có thể bị lạc. Điều này càng khẳng định rằng tên gọi không mang ý nghĩa thực sự.
Sau khi nhận ra rằng tên gọi chỉ là một quy ước và không có sức mạnh quyết định vận mệnh, người học trò quay lại gặp Thầy của mình và nói:
“Thưa thầy, con đã hiểu rằng không có tên gọi nào mang lại thành công hay thất bại. Thành công chỉ đến từ hành động và nỗ lực của chính mình. Con không cần đổi tên nữa.”
Vị danh sư khen ngợi người học trò và dạy rằng:
“Dù là tên Jīvaka, Dhanapālī hay Panthaka, tất cả chỉ là quy ước. Chính hành động mới là yếu tố quyết định cuộc đời.”
Rồi vị Thầy nói kệ ngôn
Tên Sanh nhưng vẫn tử
Tên Phú nhưng vẫn nghèo
Tên Đạo vẫn lạc đường
Pāpaka nay về nhà.”
Người có tên xấu nhưng cuộc đời có thể rất đẹp. Ngược lại có nhiều người tên rất đẹp nhưng cuộc đời không đẹp. Nên hiểu tên đặt chỉ lả để gọi không mang giá trị tuyệt đối.
Câu chuyện trong thời của Đức Phật
Câu chuyện này được Đức Phật kể tại tịnh xá Kỳ Viên, liên quan đến một vị tỳ khưu bất mãn rằng tên gọi của mình có ảnh hưởng lớn đến vận mệnh. Vị tỳ-kheo này tên là Pāpaka (có nghĩa là "Kẻ xấu") và ông cảm thấy tên của mình không mang lại điềm lành. Vì vậy, vị ấy yêu cầu đổi tên. Câu chuyện được trình lên Đức Phật. Bậc Đạo Sư đã dạy về tánh tương đối của tên gọi về kể chuyện trên. Đức Thế Tôn cũng cho biết vị danh sư chính là tiền thân của Ngài.
Tỳ khưu Giác Đẳng phóng tác từ Kinh Bổn Sanh.
