Lớp Phật Pháp Buddhadhamma
Môn học: Phật Pháp Cơ Bản
Bài học ngày 26.8.2024
Phần VI: ÔN CỐ TRI TÂN
Bhisa Jataka (#488)
Kāmesu ve haññare bajjhare ca,
Kāmesu dukkhañca bhayañca jātaṃ.
Kāmesu bhūtādhipatī pamattā,
Pāpāni kammāni karonti mohā.
Te pāpadhammā pasavetva pāpaṃ,
Kāyassa bhedā nirayaṃ vajanti.
Ādīnavaṃ kāmaguṇesu disvā,
Tasmā isayo nappasaṃsanti kāme.
Dục lạc chứa hiểm hoạ
Là gông cùm cột trói
Với đau khổ, kinh hãi
Ngay cả bậc quân vương
Vì say mê dục lạc
Tạo nên nhiều ác nghiệp
Khiến phải đoạ địa ngục
Bậc thánh hiền biết thế
Không tán thán dục lạc
Câu chuyện xa xưa
Trong một kiếp quá khứ, Bồ Tát là một vị ẩn sĩ. Dù sinh ra trong một gia đình giàu có, ngài không quan tâm đến những thứ dục lạc thế tục và không để cha mẹ tìm vợ cho mình. Khi cha mẹ qua đời, ngài phân phát gia sản làm từ thiện, rồi cùng sáu người em trai và một người em gái lên núi Tuyết Sơn trở thành những ẩn sĩ. Có hai gia nhân cũng xin theo để cùng tu tập. Họ sống gần một hồ sen, ăn trái cây và củ sen trong hồ.
Mỗi người thay phiên nhau đi tìm thức ăn. Số thức ăn tìm được vào buổi sáng sẽ được chia thành mười phần, và đánh một tiếng cồng để báo hiệu thức ăn đã sẵn sàng. Vì Bồ Tát là vị trưởng nhóm và là người hướng dẫn tinh thần, nên ngài không phải đi tìm thức ăn.
Đức hạnh cao quý của những đạo sĩ khiến ngai vàng của Thiên chủ Đế Thích rúng động. Khi biết được nguyên nhân, Thiên chủ muốn thử thách đạo hạnh của gia đình đồng tu này. Trong ba ngày liên tiếp, Thiên chủ Đế Thích làm biến mất phần thực phẩm của vị đạo sĩ trưởng, tức Bồ Tát. Ban đầu, khi không thấy thức ăn, đạo sĩ trưởng nghĩ có sự nhầm lẫn nào đó. Nhưng sau ba ngày, ngài triệu tập mọi người và hỏi rõ căn nguyên.
Tất cả đều ngỡ ngàng khi biết rằng mấy ngày qua, vị đạo sĩ trưởng không có thức ăn. Những người có trách nhiệm tìm và phân phối thực phẩm đều tự tin rằng họ đã chu toàn phận sự. Những người còn lại biết rõ rằng họ không bao giờ lấy phần thực phẩm dành riêng cho đạo sĩ trưởng.
Để chứng minh sự trong sạch và tư cách hiền thiện của mình, một người trong số đó tự nói lên một lời thề: “Nếu tôi có làm gì sai trái, thì đời sau sinh ra sẽ trở thành một cự phú lắm tiền nhiều của, vợ đẹp con ngoan”. Mọi người đều tán thán: “Sādhu, tốt lành thay”. Tiếp đến, những người còn lại cũng đồng loạt phát thệ. Họ thề rằng nếu có làm điều sai trái, họ sẽ phải trở thành người luôn thăng tiến trên con đường hoạn lộ với quyền thế vẻ vang; hoặc sẽ trở thành một vị vua ngự trị vương quốc phồn thịnh với binh hùng tướng mạnh; hay trở thành một người tu hành với vô vàn cung kính, lợi đắc; thậm chí có người thề rằng sẽ trở thành một giai nhân tuyệt sắc khuynh quốc khuynh thành.
Khi mỗi lời thề được nói ra, tất cả đều đồng thanh tán thán. Thiên chủ Đế Thích xuất hiện, tiết lộ rằng chính ngài đã làm biến mất phần thực phẩm của đạo sĩ trưởng, và xin lỗi về hành động của mình. Thiên chủ cũng yêu cầu các đạo sĩ giải thích về những lời thề nghe như phúc lành nhưng thực chất lại là độc hại từ góc nhìn của người tu hành.
Những đạo sĩ tuần tự giải thích rằng đúng là những điều được thề ấy là vị ngọt của trần gian mà nhiều người mong ước. Thế nhưng, từ góc nhìn của người tu hành thấy được nguy hiểm của dục lạc, tất cả “cái được” đó đều dẫn đến mê đắm, sa đoạ, dễ gây bất thiện nghiệp, và làm tăng chấp thủ.
Sau khi nghe những lời giải thích, Thiên chủ Đế Thích rất hoan hỷ và tán thán tâm nguyện thoát tục của các đạo sĩ.
Ở đời, chỉ có người trí mới nhận ra sự nguy hại của loài cỏ mà ngọn có vị ngọt tuyệt vời nhưng gốc lại chứa độc tố nguy hiểm.
Câu chuyện trong thời của Đức Phật
Thời Phật tại thế, có một Tỳ-kheo xuất thân từ dòng dõi quý tộc. Một hôm, trong khi đi khất thực, vị này gặp một người phụ nữ xinh đẹp nên sinh lòng ái luyến. Từ đó, tâm trí vị ấy càng lúc càng ám ảnh bởi người phụ nữ, đến mức thân hình tiều tụy, không còn quan tâm chăm sóc bản thân. Y phục xốc xếch, râu tóc không cạo, móng tay móng chân để dài.
Sự việc được trình lên Đức Phật. Bậc Đạo Sư cho gọi vị Tỳ-kheo ấy đến và dạy rằng người phụ nữ kia là nguyên nhân gây đoạ lạc, nhắc nhở về con đường thoát tục cao quý tương phản với dục lạc trần gian vốn dẫn đến đau khổ. Đức Phật kể lại câu chuyện tiền thân của ngài, trong đó những người khao khát giải thoát ý thức cao độ về hiểm nguy của dục lạc - những ước vọng mà đa phần người đời mơ ước.
Ngài cũng dạy thêm: Vị đạo sĩ trưởng là tiền thân của ngài. Sáu người em trai là tiền thân của các Tôn giả Sāriputta, Moggallāna, Mahākassapa, Puṇṇa, Anuruddha, và Ānanda. Người em gái là tiền thân của thánh ni Uppalavaṇṇā. Người tớ gái là tiền thân Khujjuttarā. Người tớ trai là tiền thân của cư sĩ Citta. Và Thiên chủ Đế Thích kiếp đó là tiền thân của Tôn giả Kāludāyī.
Nhờ nghe lời Phật dạy, vị Tỳ-kheo ấy chứng quả Nhập lưu và tiếp tục con đường phạm hạnh giác ngộ giải thoát.
Tỳ khưu Giác Đẳng phóng tác từ Kinh Bổn Sanh.
