Lớp Phật Pháp Buddhadhamma
Môn học: TƯƠNG ƯNG BỘ – SAṂYUTTANIKĀYA
Bài học ngày 2.4.2024
KHÔNG BIẾT KHÔNG PHẢI VÌ KHÔNG THỂ BIẾT
Kinh Ānanda (Ānandasuttaṃ)
Tập III – Uẩn
Chương I. Tương Ưng Uẩn-Phần I-Phẩm Không Phải Của Các Thầy (S,iii,37)
Đối với phần đông, chân lý là cái gì cao vợi, bí ẩn mà trí tuệ phàm nhân khó lòng vói tới. Pháp tu chánh niệm mà Đức Phật dạy là tập nhìn thẳng và nhìn liên tục, bền bỉ vào thực tại để thắp sáng tuệ giác. Thực tại ở đây là sắc, thọ, tưởng, hành, thức. Nhìn thẳng để thấy được sự sanh diệt. Nhìn bền bỉ thì mới xác định rõ ràng. Đó là lý do tại sao “kiến tánh thành Phật” là trọng tâm của sự tu tập.
Kinh văn
Sāvatthinidānaṃ.
Atha kho āyasmā ānando …pe… ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ ānandaṃ bhagavā etadavoca:
Nhân duyên ở Sāvatthi …
Bấy giờ Tôn giả Andanda đi đến Đức Thế Tôn … Đức Thế Tôn nói với Tôn giả Ānanda đang ngồi một bên:
“Sace taṃ, ānanda, evaṃ puccheyyuṃ: ‘katamesaṃ, āvuso ānanda, dhammānaṃ uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatī’ti? Evaṃ puṭṭho tvaṃ, ānanda, kinti byākareyyāsī”ti?
—Này Ānanda, nếu có người hỏi thầy: “Này Hiền giả Ānanda, những pháp nào sự sanh khởi được thấy rõ, sự hoại diệt được thấy rõ, sự biến đổi trong khi tồn tại được thấy rõ? Nếu được hỏi vậy, này Ānanda, thầy trả lời như thế nào?”
“Sace maṃ, bhante, evaṃ puccheyyuṃ: ‘katamesaṃ, āvuso ānanda, dhammānaṃ uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatī’ti? Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ:
‘rūpassa kho, āvuso, uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati. Vedanāya … saññāya … saṅkhārānaṃ … viññāṇassa uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati. Imesaṃ kho, āvuso, dhammānaṃ uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatī’ti.
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyyan”ti.
—Bạch Đức Thế Tôn, nếu có người hỏi con: “Này Hiền giả Ānanda, những pháp nào sự sanh khởi được thấy rõ, sự hoại diệt được thấy rõ, sự biến đổi trong khi tồn tại được thấy rõ?” Bạch Đức Thế Tôn, nếu được hỏi vậy con sẽ trả lời như sau:
“Này Hiền giả, trong sắc, sự sanh khởi đã được thấy rõ, sự hoại diệt được thấy rõ, sự biến đổi trong khi tồn tại được thấy rõ.
Trong thọ …
Trong tưởng …
Trong các hành …
Trong thức, sự sanh khởi đã được thấy rõ, sự hoại diệt được thấy rõ, sự biến đổi trong khi tồn tại được thấy rõ.” Bạch Đức Thế Tôn, nếu được hỏi con sẽ trả lời như vậy.
“Sādhu sādhu, ānanda. Rūpassa kho, ānanda, uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati. Vedanāya … saññāya … saṅkhārānaṃ … viññāṇassa uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati. Imesaṃ kho, ānanda, dhammānaṃ uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatīti.
Evaṃ puṭṭho tvaṃ, ānanda, evaṃ byākareyyāsī”ti.
—Tốt lắm, này Ānanda! Này Ānanda, trong sắc, sự sanh khởi đã được thấy rõ, sự hoại diệt được thấy rõ, sự biến đổi trong khi tồn tại được thấy rõ.
Trong thọ …
Trong tưởng …
Trong hành …
Trong thức, sự sanh khởi đã được thấy rõ, sự hoại diệt được thấy rõ, sự biến đổi trong khi tồn tại được thấy rõ. Này Ānanda, nếu được hỏi thầy nên trả lời như vậy.
Chú Thích
Theo Sớ giải, ba trạng thái sanh, diệt, biến đổi khi tồn tại (uppāda, vaya, thitassa aññathatam) là ba tướng của pháp hữu vi (tīni sankhatassa sankhatalakkhanāni) (AN I 152). Tất cả hiện tượng dù vật chất hay tâm thức đều mang ba đặc tướng này.
Biến đổi khi tồn tại (thitassa aññathatta) theo Sớ giải được gọi là hiện tượng lão hoá trong sự sống (dharamānassa jīvamānassa jarā), hàm ý là không phải chỉ có thời suy thoái mới già mà mỗi thời khắc tồn tại là đang rút ngắn thời lượng tồn tại còn lại.
Sớ giải cũng ghi rằng sanh, trụ, diệt được hiểu theo cả hai phạm trù qui mô và vĩ mô. Nói cách khác, là tất cả những hiện tượng được trực nhận bằng các giác quan cho đến đơn vị cực vi, là mỗi sát na đều có những trạng thái này.
Sự nhận thức trực tiếp rõ ràng dòng sanh diệt, được xem là tiêu chí của hành giả tu tập thiền minh sát hay tuệ quán (vipassana).
Tỳ khưu Giác Đẳng dịch và biên soạn.
5. Ānandasuttaṃ
37. Sāvatthinidānaṃ.
Atha kho āyasmā ānando …pe… ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ ānandaṃ bhagavā etadavoca:
“Sace taṃ, ānanda, evaṃ puccheyyuṃ: ‘katamesaṃ, āvuso ānanda, dhammānaṃ uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatī’ti? Evaṃ puṭṭho tvaṃ, ānanda, kinti byākareyyāsī”ti?
“Sace maṃ, bhante, evaṃ puccheyyuṃ: ‘katamesaṃ, āvuso ānanda, dhammānaṃ uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatī’ti? Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ:
‘rūpassa kho, āvuso, uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati. Vedanāya … saññāya … saṅkhārānaṃ … viññāṇassa uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati. Imesaṃ kho, āvuso, dhammānaṃ uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatī’ti.
Evaṃ puṭṭhohaṃ, bhante, evaṃ byākareyyan”ti.
“Sādhu sādhu, ānanda. Rūpassa kho, ānanda, uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati. Vedanāya … saññāya … saṅkhārānaṃ … viññāṇassa uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati. Imesaṃ kho, ānanda, dhammānaṃ uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatīti.
Evaṃ puṭṭho tvaṃ, ānanda, evaṃ byākareyyāsī”ti.
Pañcamaṃ.
