Lớp Phật Pháp Buddhadhamma
Môn học: TƯƠNG ƯNG BỘ – SAṂYUTTANIKĀYA
Bài học ngày 4.6.2025
ĐOẠN TRỪ CHẤP KIẾN LẦM LẠC
Kinh Đoạn Diệt Tà Kiến (micchādiṭṭhipahānasuttaṃ)
Chương XXXV. Tương Ưng Sáu Xứ – Phẩm Đoạn Diệt Hỷ Lạc (SN.35.165)
Sự chấp thủ sai lạc thường đến từ cái nhìn thiếu chính xác về thân tâm hay sáu giác quan. Ai quán sát bằng chánh niệm sẽ trực nhận bản chất sanh diệt liên tục của dòng hiện hữu, từ đó, đoạn tận ảo giác về cái tôi bất biến. Có những cái nhìn không thể thay đổi đơn giản bằng lý luận mà là sự trải nghiệm thực tế. Chính ở đây giải thích tại sao cần tu tập thiền quán vipassana.
KINH VĂN
165. atha kho aññataro bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkami ... pe ... ekamantaṃ nisinno so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca — “kathaṃ nu kho, bhante, jānato kathaṃ passato micchādiṭṭhi pahīyatī”ti?
“cakkhuṃ kho, bhikkhu, aniccato jānato passato micchādiṭṭhi pahīyati. rūpe aniccato jānato passato micchādiṭṭhi pahīyati. cakkhuviññāṇaṃ aniccato jānato passato micchādiṭṭhi pahīyati. cakkhusamphassaṃ aniccato jānato passato micchādiṭṭhi pahīyati ... pe ... yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi aniccato jānato passato micchādiṭṭhi pahīyati. evaṃ kho, bhikkhu, jānato evaṃ passato micchādiṭṭhi pahīyatī”ti. dasamaṃ.162. atha kho āyasmā mahākoṭṭhiko yena bhagavā tenupasaṅkami ... pe ... ekamantaṃ nisinno kho āyasmā koṭṭhiko bhagavantaṃ etadavoca — “sādhu me, bhante, bhagavā saṃkhittena dhammaṃ desetu, yamahaṃ bhagavato dhammaṃ sutvā eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto vihareyyan”ti. ♦ “yaṃ kho, koṭṭhika, aniccaṃ tatra te chando pahātabbo. kiñca, koṭṭhika, aniccaṃ? cakkhu kho, koṭṭhika, aniccaṃ; tatra te chando pahātabbo. rūpā aniccā; tatra te chando pahātabbo. cakkhuviññāṇaṃ aniccaṃ; tatra te chando pahātabbo. cakkhusamphasso anicco; tatra te chando pahātabbo. yampidaṃ cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi aniccaṃ; tatra te chando pahātabbo ... pe ... jivhā aniccā; tatra te chando pahātabbo. rasā aniccā; tatra te chando pahātabbo. jivhāviññāṇaṃ aniccaṃ; tatra te chando pahātabbo. jivhāsamphasso anicco; tatra te chando pahātabbo. yampidaṃ jivhāsamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi aniccaṃ; tatra te chando pahātabbo ... pe ... mano anicco; tatra te chando pahātabbo. dhammā aniccā; tatra te chando pahātabbo. manoviññāṇaṃ aniccaṃ; tatra te chando pahātabbo. manosamphasso anicco; tatra te chando pahātabbo. yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi aniccaṃ; tatra te chando pahātabbo. yaṃ kho, koṭṭhika, aniccaṃ tatra te chando pahātabbo”ti. sattamaṃ.
165. Bấy giờ, một vị tỳ khưu đi đến chỗ Thế Tôn, đảnh lễ Ngài rồi ngồi xuống một bên. Khi đã an tọa một bên, vị Tỳ-kheo ấy thưa hỏi Thế Tôn:
— “Bạch Thế Tôn, bằng cách nào, khi biết và khi thấy như thế nào thì tà kiến được đoạn trừ?”
Đức Phật dạy:
— “Này Tỳ khưu, khi biết và thấy rằng mắt là vô thường, thì tà kiến được đoạn trừ. Khi biết và thấy rằng sắc là vô thường, thì tà kiến được đoạn trừ. Khi biết và thấy rằng nhãn thức là vô thường, thì tà kiến được đoạn trừ. Khi biết và thấy rằng nhãn xúc là vô thường, thì tà kiến được đoạn trừ... Khi biết và thấy rằng cảm thọ — lạc, khổ, hay không lạc không khổ — khởi lên do duyên nhãn xúc cũng là vô thường, thì tà kiến được đoạn trừ.
…
Khi biết và thấy rằng ý xúc là vô thường, thì tà kiến được đoạn trừ... Khi biết và thấy rằng cảm thọ — lạc, khổ, hay không lạc không khổ — khởi lên do duyên ý xúc cũng là vô thường, thì tà kiến được đoạn trừ.
Này Tỳ-kheo, như vậy, khi biết như vậy, thấy như vậy, tà kiến được đoạn trừ.”
Chú Thích
Ba bài kinh 165, 166, 167 chỉ khác ở vô thường, thân kiến, ngã kiến. Theo Sớ Giải thì Đức Phật thuyết riêng biệt do căn cơ người nghe khác biệt.
Tà kiến được trình bày với nhiều phạm trù. Người học Phật cần cẩn trọng sự khác biệt tuỳ ngữ cảnh.
Tà kiến hay chấp sai có nhiều liệt kê. Ở đây nói về thứ điên đảo vọng tưởng chấp thường đối với vô thường, chấp lạc đối với khổ não, chấp ngã đối với vô ngã.
Theo Phật Pháp thì khi chứng sơ quả tu đà huờn thì hoàn toàn đoạn tận tà kiến.
Sớ Giải
“165–167. dasamādīni tīṇi pāṭiyekkena puggalajjhāsayavasena vuttāni. tesaṃ attho vuttanayeneva veditabboti.”
“Ba bài kinh từ bài thứ mười (165) trở đi, tức các bài 165–167, được nói riêng biệt tùy theo khuynh hướng tâm của từng hạng người. Ý nghĩa của chúng nên được hiểu theo cách đã giải thích trước đó.”
Bản dịch của Hoà thượng Thích Minh Châu
164. X. Tà Kiến (S.iv,147)
1) ...
2) Rồi một Tỷ-kheo đi đến Thế Tôn...
3) Ngồi xuống một bên, Tỷ-kheo ấy bạch Thế Tôn:
-- Bạch Thế Tôn, do biết như thế nào, thấy như thế nào, tà kiến được đoạn trừ?
4-9) -- Tỷ-kheo do biết và thấy mắt là vô thường nên tà kiến được đoạn trừ. Do biết và thấy nhãn thức là vô thường nên tà kiến được đoạn trừ. Phàm duyên nhãn xúc khởi lên cảm thọ gì, lạc, khổ, hay bất khổ bất lạc; do biết và thấy cảm thọ ấy là vô thường nên tà kiến được đoạn trừ... Phàm duyên ý xúc khởi lên cảm thọ gì, lạc, khổ, hay bất khổ bất lạc; do biết và thấy cảm thọ ấy là vô thường nên tà kiến được đoạn trừ.
10) Này các Tỷ-kheo, do biết như vậy, do thấy như vậy nên tà kiến được đoạn trừ.
165. XI. Thân Kiến (S.iv,147)
(Như kinh trên, chỉ thế thân kiến cho tà kiến...).
166. XII. Ngã Kiến (S.iv,148)
(Như kinh trên, chỉ thế vào ngã kiến).
