Lớp Phật Pháp Buddhadhamma
Môn học: TƯƠNG ƯNG BỘ – SAṂYUTTANIKĀYA
Bài học ngày 24.12.2022
KẺ THÙ THẬT SỰ
Kinh Sát Trừ (Chetvāsuttaṃ)
CHƯƠNG XI. TƯƠNG ƯNG SAKKA - PHẨM THỨ BA (S. i, 237)
Đối với những gì chúng ta vô cùng căm ghét thì muốn tiêu diệt. Đức Phật dạy rõ chính sự phẫn nộ căm ghét là cái nên sát trừ. Bởi nộ khí bừng cháy khiến chúng sanh ăn không ngon, ngủ không yên và làm những cái mà về sau phải hối tiếc. Người ta cũng lầm tưởng sự hả hê do căm phẫn gây ra là cái gì ngọt ngào thí dụ như giết được kẻ thù. Thế nhưng trong cái nhìn của bậc đại giác thì đó là một thứ ngọt ngào đầu ngọn nhưng tận gốc rễ là cay đắng độc hại.
Sāvatthiyaṃ jetavane. Atha kho sakko devānamindo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho sakko devānamindo bhagavantaṃ gāthāya ajjhabhāsi –
Tại Jetavana (Kỳ Viên), Sāvatthi (Xá Vệ).
Bấy giờ Thiên chủ Sakka đi đến Đức Thế Tôn, đảnh lễ và đứng một bên.
Thiên chủ Sakka bạch hỏi Đức Thế Tôn bằng kệ ngôn:
‘‘Kiṃsu chetvā sukhaṃ seti, kiṃsu chetvā na socati;
Kissassu ekadhammassa, vadhaṃ rocesi gotamā’’ti.
“Sát trừ gì an lạc?
Sát trừ gì vô sầu?
Nếu có một pháp nào
Ngài tán đồng sát trừ?
Bạch Đức Gotama
(Đức Thế Tôn):
‘‘Kodhaṃ chetvā sukhaṃ seti, kodhaṃ chetvā na socati;
Kodhassa visamūlassa, madhuraggassa vāsava;
Vadhaṃ ariyā pasaṃsanti, tañhi chetvā na socatī’’ti.
“Phẫn nộ ngọn thì ngọt
Nhưng cội rễ độc hại
Sát phẫn nộ ngủ ngon,
Sát phẫn nộ không sầu.
Thánh nhân khen sát ấy
Hỡi này Vāsava
Kiṃsu chetvā sukhaṃ seti = sát trừ gì được an lạc
kiṃsu chetvā na socati = sát trừ gì không sầu muộn
Kissassu ekadhammassa = có một pháp nào
vadhaṃ rocesi gotamā’’ti = Ngài tán động sát trừ, thưa Đức Gotama
‘‘Kodhaṃ chetvā sukhaṃ seti = sát trừ phẫn nộ ngủ ngon
kodhaṃ chetvā na socati = sát trừ phẫn nộ không sầu
Kodhassa visamūlassa, madhuraggassa vāsava = phẫn nộ ngọn thì ngọt mà gốc thì độc
Vadhaṃ ariyā pasaṃsanti = các bậc thánh ca ngợi sự sát trừ nầy
tañhi chetvā na socatī’’ti = vì sau khi sát trừ không mang lại sầu muộn
Sát hại hay tận diệt thường là phản ứng tâm lý mạnh đối với những gì rất căm ghét. Giống như một vị vua nổi giận ra lệnh tru di tam tộc đối với một người nào đó. Ở đây Đức Phật trả lời chính nộ khí căm ghét là tâm thái cần tiêu diệt.
Chữ chetvā trong ngữ cảnh nầy mang ý nghĩa mạnh hơn là động từ “sát” thông thường. Có thể hiểu là dập tắt, tàn phá, đoạn diệt.
Phiền não nói chung khi đoạn diệt đều mang lại an lạc. Đức Phật đã trả lời một cách đơn cử là diệt được sự giận dữ khiến người ngủ ngon theo cách nói trên phương diện tâm lý hơn là dùng chữ an lạc (sukha). Hiểu ngược lại là người sống với tâm trạng giận dữ thì ăn không ngon, ngủ không yên.
Cụm từ visamūlassa madhuraggassa – gốc thì độc mà ngọ thì ngọt như mật – là thành ngữ chỉ cho cái gì đó bề ngoài rất tốt lành kỳ thật sâu kín bên trong là độc tố. Câu nói “phẫn nộ ngọn thì ngọt, gốc thì độc (kodhassa visamūlassa madhuraggassa)” hàm ý khi giận dữ phát tiết mạnh mẽ có vẻ như mang lại sự hả hê hay biểu hiện sức mạnh nhưng thực ra rất độc hại tạo nên bao thứ hệ luỵ khiến sau nầy hối tiếc.
Tỳ khưu Giác Đẳng soạn dịch
1. Chetvāsuttaṃ [Mūla]
267. Sāvatthiyaṃ jetavane. Atha kho sakko devānamindo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho sakko devānamindo bhagavantaṃ gāthāya ajjhabhāsi –
‘‘Kiṃsu chetvā sukhaṃ seti, kiṃsu chetvā na socati;
Kissassu ekadhammassa, vadhaṃ rocesi gotamā’’ti.
‘‘Kodhaṃ chetvā sukhaṃ seti, kodhaṃ chetvā na socati;
Kodhassa visamūlassa, madhuraggassa vāsava;
Vadhaṃ ariyā pasaṃsanti, tañhi chetvā na socatī’’ti.
1. Chetvāsuttavaṇṇanā [Aṭṭhakathā]
267. Tatiyavaggassa paṭhamaṃ vuttatthameva. Paṭhamaṃ.
