Bài 69. Sáu Khía Cạnh Quan Trọng Của Tâm Thức: 5. CẢNH (Ārammaṇa) – (Phần 4 của 4 phần) _ Giáo trình Thắng Pháp Abhidhamma _ Bài học ngày 29.4.2021

1. Cảnh sắc

Có 48 tâm biết cảnh sắc: 2 tâm nhãn thức, 44 tâm dục giới còn lại (sau khi trừ ngũ song thức) và hai tâm diệu trí.

2 tâm nhãn thức biết cảnh sắc cố định.

2. Cảnh thinh

Có 48 tâm biết cảnh thinh: 2 tâm nhĩ thức, 44 tâm dục giới còn lại (sau khi trừ ngũ song thức) và hai tâm diệu trí.

2 tâm nhĩ thức biết cảnh thinh cố định.

3. Cảnh khí

Có 48 tâm biết cảnh khí: 2 tâm tỷ thức, 44 tâm dục giới còn lại (sau khi trừ ngũ song thức) và hai tâm diệu trí.

2 tâm tỷ thức biết cảnh khí cố định.

4. Cảnh vị

Có 48 tâm biết cảnh vị: 2 tâm thiệt thức, 44 tâm dục giới còn lại (sau khi trừ ngũ song thức) và hai tâm diệu trí.

2 tâm thiệt thức biết cảnh vị cố định.

5. Cảnh xúc

Có 48 tâm biết cảnh xúc: 2 tâm thân thức, 44 tâm dục giới còn lại (sau khi trừ ngũ song thức) và hai tâm diệu trí.

2 tâm thân thức biết cảnh xúc cố định.

6. Cảnh pháp

Có 108 tâm biết cảnh pháp: 41 tâm dục giới (trừ ngũ song thức và 3 ý giới), 27 tâm đáo đại, 40 tâm siêu thế.

27 tâm đáo đại và 40 tâm siêu thế biết cảnh pháp cố định.

7. Cảnh ngũ

Lưu ý: Thực tế đây là gom năm cảnh mà nói chứ không có cảnh riêng. Tâm biết cảnh ngũ gồm 54 tâm dục giới (…), 2 tâm diệu trí.

3 tâm ý giới (2 tâm tiếp nhận + tâm khai ngũ môn) biết cảnh ngũ nhất định.

8. Cảnh chơn đế

Tâm biết cảnh chơn đế gồm có: 54 tâm dục giới, 2 tâm diệu trí, 3 tâm thức vô biên, 3 tâm phi tưởng phi phi tưởng, 40 tâm siêu thế

17 tâm vô nhân (trừ tâm khai ý môn), 8 tâm quả dục giới tịnh hảo, 3 tâm thức vô biên, 3 tâm phi tưởng phi phi tưởng, 40 tâm siêu thế biết cảnh chân đế cố định.

9. Cảnh thi thiết

Tâm biết cảnh thi thiết gồm có: Tâm khai ý môn, 12 tâm bất thiện, 16 tâm xử lý dục giới hữu nhân, 15 tâm sắc giới (trong đó có 2 tâm diệu trí), 3 tâm không vô biên, 3 tâm vô sở hữu.

15 tâm sắc giới (…), 3 tâm không vô biên, 3 tâm vô sở hữu biết cảnh thi thiết cố định.

10.Cảnh dục giới

Tâm biết cảnh dục giới gồm 54 tâm dục giới, 2 tâm diệu trí.

17 tâm vô nhân (trừ tâm khai ý môn và 8 tâm quả dục giới hữu nhân biết cảnh dục giới cố định.

11. Cảnh đáo đại

Tâm khai ý môn, 12 tâm bất thiện, 16 tâm xử lý dục giới hữu nhân, 2 tâm diệu trí, 3 tâm thức vô biên, 3 tâm phi tưởng phi phi tưởng.

3 tâm thức vô biên, 3 tâm phi tưởng phi phi tưởng biét cảnh đáo đại cố định.

12. Cảnh niết bàn

Tâm khai ý môn, 8 tâm xử lý dục giới tịnh hảo hợp trí, 2 tâm diệu trí, 40 tâm siêu thế.

40 tâm siêu thế biết cảnh niết bàn cố định.

13. Cảnh danh pháp

Tâm biết cảnh danh pháp gồm có 41 tâm dục giới (trừ ngũ song thức và 3 ý giới), 2 tâm diệu trí, 3 tâm thức vô biên, 3 tâm phi tưởng phi phi tưởng, 40 tâm siêu thế.

3 tâm thức vô biên, 3 tâm phi tưởng phi phi tưởng, 40 tâm siêu thế biết cảnh danh pháp cố định.

14. Cảnh sắc pháp

Tâm biết cảnh sắc pháp gồm có 54 tâm dục giới và tâm diệu trí.

Ngũ song thức và 3 ý giới biết cảnh sắc pháp cố định.

15. Cảnh quá khứ

Tâm biết cảnh quá khứ gồm có 41 tâm dục giới (trừ ngũ song thức và 3 ý giới), 2 tâm diệu trí, 3 tâm thức vô biên, 3 tâm phi tưởng phi phi tưởng.

3 tâm thức vô biên, 3 tâm phi tưởng phi phi tưởng biết cảnh quá khứ cố định.

16. Cảnh hiện tại

Tâm biết cảnh hiện tại gồm 54 tâm dục giới, 2 tâm diệu trí.

Ngũ song thức và 3 ý giới biết cảnh hiện tại cố định.

17. Cảnh vị lai

Tâm biết cảnh vị lai gồm 43 tâm dục giới (trừ ngũ song thức và 3 ý giới), 2 tâm diệu trí.

KHÔNG CÓ tâm biết cảnh vị lai cố định.

18. Cảnh ngoại thời

Tâm biết cảnh ngoại thời gồm có: Tâm khai ý môn, 12 tâm bất thiện, 16 tâm xử lý dục giới hữu nhân, 15 tâm sắc giới (trong đó có 2 tâm diệu trí), 3 tâm không vô biên, 3 tâm vô sở hữu, 40 tâm siêu thế.

3 tâm không vô biên, 3 tâm vô sở hữu, 40 tâm siêu thế biết cảnh ngoại thời cố định. Tâm ngũ thiền sắc giới khi không là tâm diệu trí thì biết cảnh ngoại thời nhất định.

19. Cảnh nội phần

Tâm biết cảnh nội phần gồm có: 54 tâm dục giới, 2 tâm diệu trí, 3 tâm thức vô biên, 3 tâm phi tưởng phi phi tưởng.

3 tâm thức vô biên, 3 tâm phi tưởng phi phi tưởng biét cảnh nội phần cố định.

20. Cảnh ngoại phần

Tâm biết cảnh ngoại phần gồm có: 54 tâm dục giới, 15 tâm sắc giới (trong đó có 2 tâm diệu trí), 3 tâm không vô biên, 40 tâm siêu thế.

15 tâm sắc giới (trong đó có 2 tâm diệu trí), 3 tâm không vô biên, 40 tâm siêu thế biét cảnh ngoại phần cố định.

21. Cảnh nội và ngoại phần

Đây là cách nói gom chung hai cảnh nội và ngoại phần. Không có cùng lúc biết cả hai cảnh nội và ngoại phần.