Lớp Phật Pháp Buddhadhamma
Môn học: Thắng Pháp Toát Yếu
Bài học ngày 10.4.2022
Bài 71.
CHƯƠNG IX. TOÁT YẾU NGHIỆP XỨ (Kammaṭṭhānasaṅgaha)
TỔNG QUAN
Danh từ Kammaṭṭhāna, giải tự Kamma: nghĩa là sự hành động, sự hoạt động, sự làm việc … đây ý nói việc hành thiền, công phu tu tập; Thāna: chổ, nơi chốn, vị trí … đây ý nói là cảnh hay đề mục. Kammaṭṭhāna nghĩa là đề mục hành thiền, đề tài tu tập.
Chương này sẽ trình bày tổng quát về các đề mục thiền. Gồm có đề mục tu tiến thiền chỉ và đề mục tu tiến thiền quán.
Có hai sự tu tiến (bhāvanā) là tu tiến thiền chỉ (samathabhāvanā) và tu tiến thiền quán (vipassanābhāvanā).
Từ bhāvanā – tu tiến, nghĩa là sự phát triển, rèn luyện tâm pháp đạt đến trạng thái cao thượng, sự tu tập thiền chỉ và thiền quán.
(1) Tu tiến thiền chỉ (samathabhāvanā)
Danh từ samatha bắt nguồn từ căn sam, có nghĩa là yên tĩnh, an tịnh, tĩnh lặng, vắng lặng, cũng dịch là chỉ tịnh.
Tu tiến thiền chỉ, là sự tu tập định làm cho lắng yên năm triền cái (nīvaraṇa) và lần lượt lắng yên các thiền chi thô thiển để đạt đến trạng thái tâm tĩnh lặng cao hơn, thù diệu hơn.
Sự tu tiến thiền chỉ lấy định (samādhi) làm cứu cánh.
(2) Tu tiến thiền quán (vipassanābhāvanā)
Danh từ vipassanā bắt nguồn từ căn dis (passati = pasana: thấy) có tiếp đầu ngữ Vi. (vi + passana) = vipassanā. Giải tự: Visesena passatī’ti vipassanā, nghĩa là thấy theo cách đặc biệt, thấy bằng trí, quán xét, minh sát … Ở đây là thiền thấy rõ tính chất vô thường (aniccatā), khổ (dukkhatā), vô ngã (anattatā) của danh sắc để chứng đắc đạo quả.
Sự tu tiến thiền quán lấy tuệ (paññā) làm cứu cánh.
(còn tiếp)
Biên soạn giáo trình: Tỳ kheo Tuệ Siêu
