Lớp Phật Pháp Buddhadhamma
Môn học: PĀLI PHÁP CÚ
Bài học thứ hai 3.3.2025
XXVI
Phẩm Bà La Môn
(Brāhmaṇavagga)
XXVI. Phẩm Bà La Môn_Kệ số 25 (dhp 407)
Chánh văn:
25. Yassa rāgo ca doso ca
māno makkho ca pātito
sāsapo_r_iva āraggā
tamahaṃ brūmi brāhmaṇaṃ.
(dhp 407)
Thích văn:
Yassa [sở thuộc cách, số ít, nam tính, quan hệ đại từ ya] của người nào, đối với ai.
Rāgo [chủ cách, số ít, nam tính, danh từ rāga] tham ái.
Doso [chủ cách, số ít, nam tính, danh từ dosa] sân.
Māno [chủ cách, số ít, nam tính, danh từ māna] mạn, kiêu mạn.
Makkho [chủ cách, số ít, nam tính, danh từ makkha] sự gièm pha, sự nói xấu người khác.
Pātito [chủ cách, số ít, nam tính, tính từ pātita (quá khứ phân từ của động từ pāteti)] đã bị đánh rơi, đã bị làm rơi xuống.
Sāsapo_r_iva [hợp âm sāsapo iva. Phụ âm R xen vào giữa hai nguyên âm O và I. Đọc ghép Sāsaporiva].
Sāsapo [chủ cách, số ít, nam tính, danh từ sāsapa] hột cải, hạt cải.
Iva [bất biến từ tỷ giáo] như, ví như.
Āraggā [xuất xứ cách, số ít, trung tính, danh từ hợp thể āragga (āra + agga)] từ mũi kim.
Việt văn:
25. Với ai, rơi tham, sân,
kiêu mạn và gièm pha
như hột cải đầu kim
ta gọi ấy phạm chí.
(pc 407)
Chuyển văn:
25. Yassa rāgo ca doso ca māno ca makkho āraggā sāsapo iva pātito, taṃ ahaṃ brāhmaṇaṃ brūmi.
Đối với người nào, tham ái, sân hận, kiêu mạn và gièm pha đã đánh rơi ví như hột cải đặt trên đầu mũi kim, người ấy, ta gọi là Bà la môn.
Duyên sự:
Bài kệ này, đức Phật thuyết ở kinh thành Rājagaha, khi Ngài trú tại chùa Veḷuvana, vì câu chuyện của trưởng lão Mahāpanthaka.
Trưởng lão Mahāpanthaka là bậc Lậu Tận. Ngài có một người em trai là Cūlapanthaka tư chất tối dạ.
Trưởng lão xuất gia trước, sau khi đạt được hương vị giải thoát, Ngài về nhà tiếp độ em trai Cūlapanthaka dẫn về chùa thọ giới. Nhưng tỳ kheo Cūlapanthaka tối dạ, học trước quên sau, trải qua bốn tháng không thể thuộc một bài kệ.
Trưởng lão mới bảo: “Sư đệ không duyên phận trong giáo pháp. Có lợi ích gì cho sư đệ sống ở đây. Hãy rời khỏi nơi này, hoàn tục làm người cư sĩ sẽ tốt hơn”. Rồi trưởng lão kéo em ra khỏi tịnh thất và đóng cửa lại.
Các vị tỳ kheo trong chùa thấy vậy đã bình luận về trưởng lão khi họ tụ hội nơi giảng đường: “Này chư hiền, hành vi mà trưởng lão Mahāpanthaka đã làm, cho thấy sự nóng giận cũng sanh khởi đối với vị Lậu Tận đó chứ!”.
Bậc Đạo sư đi đến hỏi chuyện gì? Chư tỳ kheo trình bày sự việc cho đức Phật nghe. Ngài phán: “Này chư tỳ kheo, các phiền não như tham ái, sân hận…v.v…không có đối với những bậc Lậu Tận. Việc con trai ta đã làm chỉ vì tôn kính giáo pháp thôi”. Nói xong, đức Phật đã thuyết lên bài kệ này: Yassa rāgo ca doso ca…v.v… tamahaṃ brūmi brāhmaṇan’ ti.
Dứt pháp thoại, có nhiều vị tỳ kheo đã chứng thánh quả.
Lý giải:
Ví dụ về hột cải đầu kim (āraggā iva sāsapo) được đức Phật thuyết để nói về sự không xảy ra; hột cải tròn nhỏ rơi trên đầu nhọn của cây kim không thể nào hột cải bị đâm dính trên đầu kim. Cũng như đối với các bậc đã đoạn trừ lậu hoặc, bậc A la hán, thì không thể có sanh khởi phiền não như tham ái, sân giận, ngạo mạn, gièm pha…v.v…và tất cả phiền não khác dù thô dù tế cũng không có nơi vị A la hán.
Đức Phật gọi vị A la hán là bậc bà la môn./.
Tỳ kheo Tuệ Siêu biên soạn.
