Lớp Phật Pháp Buddhadhamma
Môn học: PĀLI PHÁP CÚ
Bài học chủ nhật 12.1.2025
XXVI
Phẩm Bà La Môn
(Brahmaṇavagga)
XXVI. Phẩm Bà La Môn_Kệ số 13 (dhp 395)
Chánh văn:
13. Paṃsukūladharaṃ jantuṃ
kisaṃ dhamanisanthataṃ
ekaṃ vanasmiṃ jhāyantaṃ
tamahaṃ brūmi brāhmaṇaṃ.
(dhp 395)
Thích văn:
Paṃsukūladharaṃ [đối cách, số ít, nam tính, tính từ hợp thể paṃsukūladhara (paṃsukūla + dhara)] mang y phấn tảo, mặc y phấn tảo.
Jantuṃ [đối cách, số ít, nam tính, danh từ jantu] người, con người.
Kisaṃ [đối cách, số ít, nam tính, tính từ kisa] ốm yếu, gầy ốm.
Dhamannisanthataṃ [đối cách, số ít, nam tính, tính từ hợp thể dhamanisanthata (dhamani + santhata)] nổi gân xanh, lộ mạch máu.
Ekaṃ [đối cách, số ít, nam tính, tính từ eka] một mình, đơn độc.
Vanasmiṃ [định sở cách, số ít, trung tính, dnah từ vana] trong rừng, nơi rừng sâu.
Jhāyantaṃ [đốic cách, số ít, nam tính, tính, từ jhāyanta (hiện tại phân từ của động từ jhāyati)] tham thiền, hành thiền.
Việt văn:
13. Người mang y phấn tảo
gầy ốm, lộ gân xanh
đơn độc, thiền trong rừng,
ta gọi ấy phạm chí
(pc 395)
Chuyển văn:
13. Paṃsukūladharaṃ kisaṃ dhamanisanthataṃ vanasmiṃ ekaṃ jhāyantaṃ jantuṃ ahaṃ brāhmaṇaṃ taṃ brūmi.
Người mang y phấn tảo, gầy ốm, nổi gân xanh, một mình hành thiền trong rừng, ta gọi người ấy là bà la môn.
Duyên sự:
Kệ ngôn này, được đức Phật thuyết khi Ngài trú tại núi Gijjhakūṭa, xứ Magadha, do chuyện trưởng lão ni Kisāgotamī.
Khi ấy, Thiên chủ Đế Thích (Sakka) cùng thiên chúng đi đến đảnh lễ đức Phật và đang ngồi nghe pháp Phật thuyết.
Ngay lúc đó trưởng lão ni Kisāgotamī từ khu rừng thiền, sau khi đắc chứng quả vị A la hán, có ý nghĩ “ta sẽ bái kiến bậc Đạo sư” nên theo đường hư không đi đến Gijjhakūṭa.
Sau khi đến nơi, thánh ni thấy thiên chủ Đế Thích và thiên chúng đang ngồi hầu pháp Thế Tôn, bèn quay trở về.
Thiên chủ Đế Thích trông thấy vị thánh ni quay về, bèn đảnh lễ bà. Rồi đức Đế Thích hỏi bậc Đạo sư: “Vị tỳ kheo ni đó tên gì, bạch Thế Tôn? Sao vừa đến thấy Ngài lại quay về ?”
Đức Thế Tôn bảo: “Thưa đại vương, đó là con gái ta, tên là Kisāgotamī, tối thắng trong hàng tỳ kheo ni về hạnh mang y phấn tảo”.
Sau khi nói xong, đức Phật đã thuyết lên bài kệ này: Paṃsukūladharaṃ jantuṃ…v.v…tamahaṃ brūmi brāhmaṇaṃ’ ti.
Dứt pháp thoại, có nhiều người đã chứng đắc thánh quả.
Lý giải:
Trong kệ ngôn này, đức Phật đang nói về vị trưởng lão ni Kisāgotamī, một vị thánh ni tối thắng hạnh đầu đà mặc y phấn tảo (paṃsukūladhutaṅga), thân hình nàng gầy guộc, nổi gân xanh, sống độc hành thiền định trong rừng sâu, đã chứng đắc quả vị A la hán, nên Ngài nói với thiên chủ Đế Thích rằng: “Ta gọi người ấy là vị Bà la môn phạm chí.”
Chứ không phải Ngài gọi người mặc bằng vải quăng bỏ hay người gầy ốm nổi gân xanh là bậc Phạm chí đâu! Cũng không phải Ngài gọi người sống một mình trong rừng ngồi thiền là bậc Phạm Chí. Nếu người ấy không thành tựu giới và tri kiến, không chứng đắc quả vị A la hán tối thượng, thì ngoại hình mặc y phấn tảo, thân thể gầy guộc nổi gân xanh có gì đáng ngưỡng mộ?
Tỳ kheo Tuệ Siêu biên soạn.
