Lớp Phật Pháp Buddhadhamma
Môn học: PĀLI PHÁP CÚ
Bài học thứ năm 23.11.2023
XVI
Phẩm Thân Ái
(Piyavagga)
XVI. Phẩm Thân Ái_Kệ số 6 (dhp 214)
Duyên sự:
Bài kệ này đức Phật thuyết khi Ngài trú tại ngôi nhà nóc chóp, gần thành Vesāli, do việc các vương tử Licchavī.
Tương truyền, trong một ngày lễ hội, các vương tử Licchavī trang điểm lộng lẫy rồi ra khỏi thành đi đến thượng uyển để vui chơi.
Lúc ấy, đức Thế Tôn cùng chư tỳ kheo đi vào thành khất thực, Ngài thấy các vương tử Licchavī đang ra khỏi thành bèn nói với chư tỳ kheo rằng: “Này chư tỳ kheo, hãy xem kìa các vương tử Licchavi. Người nào chưa nhìn thấy các vị trời ở Đạo Lợi thiên cung, thì hãy nhìn các vương tử này”. Nói rồi Ngài ngự vào thành khất thực.
Các vương tử Licchavī, lúc đi thưởng ngoạn ngự uyển có dẫn theo một nàng kỷ nữ. Thế rồi họ vì tranh quyền làm chủ kỷ nữ ấy, ghen tuông nên đã đánh nhau, thành cuộc chiến đẫm máu, thương vong trầm trọng. Tuỳ tùng của họ đặt các vương tử trên những chiếc cáng rồi khiêng trở về thành.
Bấy giờ, đức Thế Tôn sau khi trì bình và thọ thực xong, vừa ra khỏi cổng thành, chư tỳ kheo thấy cảnh tượng các vương tử Licchavī bị thương tích, được khiêng cáng về thành, chư vị đã bạch với đức Thế Tôn.
Đức Thế Tôn bảo: “Các vương tử lúc sáng lộng lẫy như những thiên thần. Bây giờ vì tranh nhau cô kỷ nữ mà phải ra nông nỗi này. Này chư tỳ kheo sự sầu muộn và lo sợ sanh khởi xuất phát từ hỷ ái”.
Rồi đức Phật thuyết lên kệ ngôn: Ratiyā jāyatī soko…v.v…natthi soko kuto bhayan’ ti.
Dứt kệ ngôn có nhiều vị tỳ kheo chứng đắc thánh quả.
Chánh văn:
6. Ratiyā jāyati soko
ratiyā jāyatī bhayaṃ
ratiyā vippamuttassa
natthi soko kuto bhayaṃ.
(dhp 214)
Thích văn:
Ratiyā [xuất xứ cách, số ít, nữ tính, danh từ rati] sự mê thích, sự hoan lạc, hỷ ái.
Các từ còn lại giống như trong kệ ngôn dhp 212.
Việt văn:
6. Do thích sanh sầu muộn
do thích sanh lo sợ
người thoát khỏi ưa thích
không sầu, đâu lo sợ?
(pc 214)
Chuyển văn:
Ratiyā soko jāyati, ratiyā bhayaṃ jāyati, ratiyā vippamuttassa soko natthi bhayaṃ kuto?
Sầu muộn sanh ra do ưa thích, lo sợ sanh ra từ ưa thích. Đối với người đã thoát khỏi sự ưa thích thì không có sầu muộn, từ đâu có lo sợ?
Lý giải:
Bài kệ này cũng trong ý nghĩa: từ phiền não mà sanh ra sầu muộn, lo lắng. Phiền não đây là căn tham (lobhamūla): yêu (piya), thương (pema), thích (rati)…đều là gốc bất thiện (akusalamūla).
Bài kệ này, đức Phật thuyết nhân các vương tử Licchavī cùng sở thích, là yêu thích sắc đẹp một nàng kỷ nữ mà họ dẫn theo du ngoạn, ai cũng muốn mình là chủ nhân của người đẹp ấy, không ai chịu nhường cho ai, họ tranh tài để giành nàng. Cuối cùng thì các vương tử đã tạo ra cuộc chiến hỗn loạn.
Thế nên đức Phật dạy: do ưa thích mà sanh ra sầu muộn, do ưa thích mà sanh ra sợ hãi. Chỉ có người không còn ưa thích, tức là đã thoát ra khỏi sự ưa thích, thì mới không có sầu muộn không có sợ hãi.
Tỳ kheo Tuệ Siêu biên soạn
