Lớp Phật Pháp Buddhadhamma
Môn học: PĀLI PHÁP CÚ
Bài học thứ năm 28.12.2023
XVII
Phẩm Phẫn Nộ
(Kodhavagga)
XVII. Phẩm Phẫn Nộ_Kệ số 3 (dhp 223)
Chánh văn:
3. Akkodhena jine kodhaṃ
asādhuṃ sādhunā jine
jine kadariyaṃ dānena
saccena alikavādinaṃ.
(dhp 223)
Chuyển văn:
Kodhaṃ akkodhena jine, asādhuṃ sādhunā jine, kadariyaṃ dānena jine alikavādinaṃ saccena (jine).
Thích văn:
Akkodhena [sở dụng cách, số ít, nam tính, hợp thể danh từ akkodha (na + kodha)] bằng sự không phẩn nộ, bằng sự không sân hận, bằng tình thương.
Jine [động từ khả năng cách “
Asādhuṃ [đối cách, số ít, trung tính, hợp thể danh từ asādhu (na + sādhu)] không tốt, điều xấu.
Sādhunā [sở dụng cách, số ít, trung tính, danh từ sādhu] bằng điều tốt.
Kadariyaṃ [đối cách, số ít, trung tính, danh từ kadariya] sự bỏn xẻn, sự keo kiệt.
Dānena [sở dụng cách, số ít, trung tính, danh từ dāna] bằng sự bố thí, bằng sự cho.
Sacena [sở dụng cách, số ít, trung tính, danh từ sacca] bằng sự chân thật.
Alikavādinaṃ [đối cách, số ít, nam tính, hợp thể danh từ alikavādī (alika + vādi)] lời nói giả dối, lời nói xảo trá.
Việt văn:
3. Lấy không giận thắng giận
lấy tốt thắng không tốt
lấy thí thắng bỏn xẻn
lấy thật thắng dối trá.
(pc 223)
Nên thắng phẫn nộ bằng lòng từ ái, nên thắng điều xấu bằng điều tốt, nên chinh phục bỏn xẻn bằng sự xả thí, nên chinh phục sự giả dối bằng sự chân thật.
Duyên sự:
Bài kệ này đức Phật thuyết ở Rājagaha, nơi nhà của nàng tín nữ Uttarā, khi Ngài trú tại Veḷuvana.
Nàng Uttarā là con gái của trưởng giả Puṇṇa, ông trưởng giả này do phước cúng dường phục vụ bữa ăn đến trưởng lão Sāriputta, mà được tài sản lớn và được sắc phong danh vị Trưởng giả. Trong ngày khánh thành gia trang, được nghe đức Phật thuyết pháp, cả ba người: Vợ chồng ông Puṇṇa và con gái đều chứng quả dự lưu.
Nàng Uttarā được gả cho con trai ông bá hộ Sumana ở Rājagaha. Gia đình chồng nàng không phải tín đồ Phật giáo, nên từ ngày về nhà chồng, nàng Uttarā không có cơ hội cúng dường chư Tăng và nghe pháp.
Trưởng giả Puṇṇa biết hoàn cảnh con gái như vậy rất xót xa. Ông liền đưa tin và cho tiền con gái để mướn một ả kỷ nữ trong thành tên là Sirimā, rước về nhà hầu hạ chồng nàng để nàng được tự do làm trai tăng cúng dường chư tỳ kheo.
Nàng Uttarā đã làm theo lời cha, mướn kỷ nữ Sirimā về hầu hạ chồng. Chồng nàng thấy nhan sắc của Sirimā xinh đẹp, liền chấp thuận cho phép vợ tự do đi nghe pháp và thỉnh Phật cùng Tăng chúng về nhà cúng dường.
Nàng Uttarā mỗi ngày trong nữa tháng cho đến ngày Tự tứ (pavāraṇā), đều thỉnh chư Tăng về nhà cúng dường có đức Phật toạ chủ. Tự nàng xuống bếp sắp xếp vật thực.
Trãi qua mười bốn ngày, chồng nàng Uttarā mãi hoan lạc với kỹ nữ Sirimā, sáng hôm đó, anh ta chợt nhớ đến vợ: không biết giờ này nàng Uttarā làm gì nhỉ?
Anh chồng và nàng kỷ nữ bước vào nhà bếp, thấy nàng Uttarā làm việc liền tay, mồ hôi ướt đẳm, mặt mày lem luốc, thì cười nghĩ rằng: “Cô này thật đảng trí, rảnh rỗi hưởng thụ mà không muốn, lại thoả thích làm việc cung phụng mấy ông Sa-môn”. Kỷ nữ thấy công tử nhìn vợ và cười thì ghen tức, liền đi thẳng đến chổ bếp nơi chiên bánh, múc một muỗng dầu bơ đang sôi, tạt vào người Uttarā. Nàng Uttarā là vị thánh sơ quả, nên tâm dễ khéo tác ý, nàng an trú tâm từ với kỷ nữ Sirimā, nên bơ nóng không làm khổ được. Các tỳ nữ của nàng Uttarā thấy việc của kỷ nữ Sirimā, họ la hét, rồi đánh đá xô ngã kỷ nữ, nàng Uttarā che chở cho Sirimā tránh trận đòn và đẩy lui bọn tỳ nữ.
Kỷ nữ Sirimā đã nhận ra sự sai lầm của mình, liền mọp dưới chân nàng nữ chủ xin xá lỗi.
Nàng Uttara nói, tôi có cha là đức Phật, cô hãy sám hối với Cha tôi thì tôi mới tha thứ.
Sáng hôm sau, đức Phật và 500 vị tỳ kheo đến nhà nàng Uttarā thọ thực.
Kỷ nữ Sirimā đảnh lễ đức Phật và xin Ngài tha lỗi vì đã hành động tổn hại đến đệ tử của Ngài.
Đức Phật hỏi Uttarā chuyện thế nào? Nàng Uttarā thuật lại chuyện hôm qua cho đức Phật nghe.
Đức Phật khen: “Lành thay! Lành thay! Này Uttarā, cần phải thắng phục sự phẫn nộ bằng nhân từ. Thật thế, nên thắng sự nóng giận bằng sự vô sân, nên thắng các xấu bằng điều tốt, nên thắng lòng bỏn xẻn bằng hạnh bố thí, nên thắng sự giả dối bằng lòng chân thật”. Nói xong, đức Phật thuyết lên bài kệ: “Akkodhena jine kodhaṃ…saccena alikavādinan’ ti.
Dứt kệ ngôn, nàng Sirimā và 500 tỳ nữ của nàng được chứng quả Dự lưu.
Lý giải:
Lấy sự vô sân (akkodhena) nghĩa là bằng sự nhân từ, khoan dung, tha thứ. Trong Phật giáo, đức Phật thường dạy không khi nào lắng dịu hận thù bằng hận thù, chỉ có lòng từ bi mới bỏ được thù hận.
Lấy tốt (sādhunā) nghĩa là bằng điều thiện, hành động thiện, lời nói thiện. Lấy điều tốt thắng cái xấu, đó là bậc hiền trí, bậc quân tử.
Lấy thí (dānena) nghĩa là bằng tâm xả tài, san sẻ đến người khác. Lấy thí thắng bỏn xẻn, muốn dẹp lòng ích kỷ bỏn xẻn thì nên tập bố thí, giúp đỡ người khác tuỳ theo khả năng.
Lấy chân thật thắng dối trá. Chân thật (saccena) là tính trung thực, thật thà. Nên tập cho mình có tính trung thực, ghét điều giả dối ắt sẽ dẹp được tâm dối trá.
Bài kệ này đức Phật dạy người sống ở đời nên dùng chánh thắng tà.
Tỳ kheo Tuệ Siêu biên soạn
