Lớp Phật Pháp Buddhadhamma
Môn học: PĀLI PHÁP CÚ
Bài học thứ năm 5.10.2023
XIV
Phật Đà
(Buddhavagga)
XIV. Phẩm Phật Đà_Kệ số 16 (dhp 194)
Duyên sự:
Bài kệ này đức Phật thuyết khi Ngài trú tại Jetavana thành Sāvatthi, do cuộc luận đàm của các tỳ kheo.
Một ngày kia, có năm trăm tỳ kheo ngồi tại hội trường luận đàm đề tài: “cái chi là hạnh phúc trong đời”
Một số vị nói: “không có hạnh phúc nào sánh được lạc đế vương!”
Một số vị khác thì bảo: “không có hạnh phúc nào sánh được lạc dục trần!”
Một số vị thì cho rằng: “không có hạnh phúc nào bằng ăn cơm gạo sāli với thịt...v.v…
Đức Thế Tôn, từ hương thất đi đến chổ hội trường, Ngài hỏi: “Này các tỳ kheo, các ngươi ngồi đây thảo luận đề tài gì?”
Chư tỳ kheo trả lời Thế Tôn: “Chúng con đang thảo luận đề tài, cái chi là hạnh phúc trong đời? Một số vị nói là lạc đế vương, một số vị khác cho rằng là lạc ngũ dục, một số vị bảo là ăn cơm gạo sāli với thịt, hạnh phúc không gì bằng…v.v…
Đức Thế Tôn phán: “Tất cả các thứ hạnh phúc này chỉ là lạc liên quan khổ luân hồi thôi; Chỉ có sự xuất hiện của đức Phật, sự tuyên thuyết giáo pháp, sự hoà hợp tăng chúng, đây mới là niềm vui, là hạnh phúc”.
Nói xong đức Thế Tôn thuyết bài kệ này: “Sukho buddhānamuppādo …v.v… samaggānaṃ tapo sukho’ ti.
Dứt pháp thoại, các tỳ kheo ấy đã chứng đắc quả A la hán, và pháp thoại cũng có lợi ích cho đại chúng.
Chánh văn:
16. Sukho buddhānamuppādo
sukhā saddhammadesanā
sukhā saṅghassa sāmaggī
samaggānaṃ tapo sukho.
(dhp 194)
Thích văn:
Sukho, sukhā [chủ cách, số ít, tính từ sukha. Sukho (nam tính) khi đi với danh từ nam tính uppādo, tapo; Sukhā (nữ tính) khi đi với danh từ nữ tính desanā, sāmaggī] an lạc, hạnh phúc.
Buddhānamuppādo [hợp âm buddhānaṃ uppādo]
Buddhānaṃ [sở thuộc cách, số nhiều, nam tính, danh từ buddha] của chư Phật, của đấng giác ngộ.
Uppādo [chủ cách, số ít, nam tính, danh từ uppāda] sự sanh khởi, sự hiện lên, sự xuất hiện.
Saddhammadesanā [chủ cách, số ít, nữ tính, hợp thể danh từ saddhamma + desnā] sự tuyên thuyết chánh pháp, sự công bố chánh pháp.
Saṅghassa [sở thuộc cách, số ít, nam tính, danh từ saṅgha] Tăng già, Tăng chúng, hội chúng.
Sāmaggī [chủ cách, số ít, nữ tính, danh từ sāmaggī (samagga + ī)] sự hoà hợp, sự hợp nhất.
Samaggānaṃ [sở thuộc cách, số nhiều, tĩnh từ samagga] hoà đồng, hợp nhất.
Tapo [chủ cách, số ít, nam tính, danh từ biệt ngữ tapa] hạnh tu nghiêm mật, khổ tu.
Việt văn:
16. Vui thay, Phật ra đời
vui thay, Pháp tuyên thuyết
vui thay, Tăng hoà hợp
hoà hợp tu, vui thay.
(pc 194)
Chuyển văn:
Buddhānaṃ uppādo sukho, saddhammadesanā sukhā, saṅghassa sāmaggī sukhā, samaggānaṃ tapo sukho.
Sự xuất hiện của chư Phật là hạnh phúc, sự công bố của chánh pháp là hạnh phúc, sự hoà hợp của Tăng là hạnh phúc, sự tu hành trong niệm đoàn kết là hạnh phúc.
Lý giải:
Khi chưa có một vị Phật xuất hiện, thế gian chìm trong bóng tối vô minh, đắm chìm trong bể khổ, đến khi thế gian có đức Phật xuất hiện, Ngài giúp chúng sanh xua tan bóng tối, vượt qua bể khổ. Do đó, sự xuất hiện của đức Phật là niềm hạnh phúc cho đời.
Khi chánh Pháp chưa được công bố, thì chúng sanh lầm lạc, tà kiến và không đi đúng con đường thoát khỏi sanh lão bệnh tử, đến khi chánh pháp được đấng giác ngộ tuyên thuyết, thì những chúng sanh có trí tuệ, nghe hiểu và thực hành chánh đạo mới thoát khỏi khổ trầm luân. Bởi thế, sự công bố của chánh Pháp là niềm hạnh phúc cho chúng sanh.
Tăng già là đệ tử xuất gia của đức Phật, Tăng là ruộng phước cho đời, là những người thay mặt đức Phật, để hướng dẫn cho người đời hành theo Pháp Phật. Nếu Tăng già hoà hợp, đoàn kết, sẽ thành sức mạnh để duy trì chánh Pháp, và trở thành điểm tựa vững chắc cho hàng cư sĩ khi không còn đức Phật. Vì vậy, sự hoà hợp của Tăng đoàn là nguồn hạnh phúc cho cuộc đời.
Trong việc tu tập, cần được sự trợ duyên của các bạn đồng phạm hạnh, hay cần có sự hổ tương giữa hàng xuất gia với cư sĩ. Nếu bốn chúng không có sự đoàn kết, bậc xuất gia với bậc xuất gia, hàng tại gia với hàng tại gia, bậc xuất gia với hàng tại gia, thì không thể trợ duyên cho nhau tu hành được. Do đó, tu hành trong niệm đoàn kết là điều hạnh phúc lớn lao.
Tỳ kheo Tuệ Siêu biên soạn
